تحقیقات تاریخ اجتماعی (Dec 2019)
زمینه اجتماعی سقوط بغداد و انقراض خلافت عباسی
Abstract
سلسلههای سیاسی در گذر زمان و در پی تحولات سیاسی-اجتماعی دچار ضعف و رخوت شده و در نهایت در معرض سقوط و انقراض قرار میگیرند. جنبههای دینی و مذهبی نیز نقش تعیینکنندهای در این بین دارد. خلافت عباسی بهعنوان یکی از سلسلههای سیاسی-دینی پس از پنج قرنواندی فرمانروایی بر قلمرو وسیعی از جهان اسلام، سرانجام به دست مغولان فروپاشید و بغداد، مرکز خلافت اسلامی پس از کشت و کشتار عظیم تودههای مسلمان به دست سپاهیان تحت فرماندهی هولاکو سقوط کرد و دولت یکپارچه اسلامی از هم پاشید و تمدن اسلامی به شدت آسیب دید. بررسی علل و چگونگی سقوط بغداد از زوایای مختلف قابل بررسی است. یکی از این زوایا عوامل تسریعکننده سقوط بغداد است که کمتر به عنوان موضوعی مستقل به آنها پرداخته شده است. از اینرو این مقاله با استناد به منابع، بدرصدد پاسخگویی به این پرسش است که بستر اجتماعی چه تاثیری در تسریع سقوط بغداد داشت؟ دادهها موید آن است که جنگهای فرقهای، اختلافات درون نهادهای دیوانی، حاکمشدن ناامیدی در جامعه و نبود اتحاد و یکدستی در جامعه آن روز زمینه اجتماعی مناسبی شد تا تهاجم مغولان به پایتخت خلافت عباسی تسهیل شود و اگیزهای برای دفع این تهاجم در جامعه آن نباشد.
