طراحی مدل رهیاری مدیران مبتنی بر بهره‌وری و توسعه فعالیت‌های دانش بنیان در سازمان آموزش و پرورش

Abstract

هدف: سازمان آموزش و پرورش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سازمان‌های کشور مسئولیت آموزش و پرورش نسل‌های آینده و انتقال دانش به آن‌ها را بر عهده دارد. این سازمان باید بتواند از دانش و توانایی‌های موجود درون سازمان به بهترین نحو استفاده کرده و هم‌چنین دامنه فعالیت‌های دانش‌بنیان و آموزشی را گسترش دهد. در چنین شرایطی، با توجه به اهمیت حیاتی نقش این سازمان در توسعه همه‌جانبه کشور و نیاز مدیران آن به هدایت صحیح، طراحی مدل مناسب رهبری و مدیریت مبتنی بر بهره‌وری و توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان، براساس اصول دانش‌محور ضروری به نظر می‌رسد. با توجه به اهمیت و نقش رهیاری مدیران در دانش‌بنیان شدن سازمان آموزش و پرورش، پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل رهیاری مدیران مبتنی بر بهره‌وری و توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان در سازمان آموزش و پرورش استان گیلان انجام شد. در مدل‌ رهیاری مدیران مبتنی بر توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان، دانش به‌عنوان یک منبع استراتژیک در نظر گرفته می‌شود و در آن فرایندهایی را برای خلق، اشتراک و کاربرد دانش در سازمان تعریف می‌گردد. هم‌چنین، این مدل بر نقش کلیدی مدیران در تسهیل جریان دانش، ایجاد فرهنگ یادگیری و ترویج نوآوری و کاربرد مؤثر آن در سازمان تمرکز می‌کند. این امر می‌تواند منجر به افزایش کیفیت آموزش، ارتقای عملکرد دانش‌آموزان، و بهبود کلی کارایی سازمان شود. در این راستا، طراحی مدل رهبری مناسب برای مدیران آموزش و پرورش با در نظر گرفتن ویژگی‌های سازمانی و محیطی از اهمیت بالایی برخوردار است و این مدل باید فرایندهای مدیریت دانش، تسهیل یادگیری سازمانی و ترویج فعالیت‌های دانش‌بنیان را نیز دربر گیرد.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از حیث روش، از نوع تحلیل محتوای کیفی استقرایی است و یک پژوهش کیفی بر مبنای مصاحبه بوده که در آن از نظرات 35 نفر از خبرگان و متخصصان آموزشی در حوزه رهیاری و فعالیت‌های دانش‌بنیان استفاده شده است که به جهت نمونه‌گیری براساس روش هدفمند (قضاوتی) از نوع نمونه‌گیری خبره و تا حد اشباع نظری استفاده گردید. در پژوهش حاضر، مصاحبه‌ها به‌صورت نیمه‌ساختاریافته انجام شده و سپس محتوای مصاحبه‌ها به جهت کدگذاری و مقوله‌بندی محتوا مورد بررسی محققان قرار گرفت. براساس نتایج کدگذاری، از مجموع 35 مصاحبه‌ای که انجام شد، در ابتدا 92 کد و 32 زیرمقوله استخراج گردید و سپس با تحلیل این کدها و زیرمقوله‌ها، نهایتاً 15 مقوله اصلی استخراج گردیدعوامل فشار داخلی و عوامل کشش خارجی شامل 11مؤلفه و 34 مفهوم شد.بحث و نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان داد که مدل حاصل از انجام این تحقیق دارای پنج دسته عامل اصلی بوده که عبارت‌اند از: 1. عوامل ضروری تحقیق، 2. پدیده محوری و بنیادین پژوهش، 3. اقدامات و راهبردها، 4. موانع توسعه رشد، 5. عوامل زیربنایی و بسترساز درونی و بیرونی 6. پیامدهای مورد انتظار حاصل از اجرای اقدامات. طبق نتایج بدست آمده، رهیاری مدیران مبتنی بر بهره‌وری و توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان منجر به رشد دانش‌آموزان و معلمان خلاق در کشور و در نتیجه تجاری‌سازی دستاوردهای تحقیق و توسعه پژوهش‌ها و اختراعات دانش‌آموزی و در نهایت دستیابی به توسعه پایدار و اقتصاد دانش‌بنیان و رسیدن به سوی خودکفایی سازمان آموزش و پرورش نیز خواهد شد. برخی از مؤلفه‌های مهم مدل پیشنهادی حاضر برای رهبری مدیران آموزش و پرورش مبتنی بر بهره‌وری و توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان، شامل موارد زیر است: ایجاد فرهنگ سازمانی مبتنی بر یادگیری و اشتراک دانش؛ توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ تشویق و حمایت از فعالیت‌های نوآورانه و خلاقانه؛ توسعه مهارت‌های مدیریت دانش و رهبری درمدیران؛ ایجاد ساختارهای سازمانی منعطف و مشارکتی؛ پایش مستمر فرایندها و نتایج.با پیاده‌سازی این مدل، سازمان‌های آموزشی می‌توانند از مزایای مدیریت دانش و فعالیت‌های دانش‌بنیان بهره‌مند شوند و بهره‌وری و کارایی خود را افزایش دهند. این امر منجر به ارتقای کیفیت آموزش، بهبود عملکرد دانش‌آموزان و تربیت نیروی انسانی خلاق و ماهر خواهد شد. لازم به ذکر است که پیاده‌سازی موفق این مدل نیازمند تعهد و حمایت قوی از سوی مدیران ارشد و ایجاد بستر مناسب برای تغییر و پذیرش نوآوری در سازمان است. هم‌چنین آموزش و توانمندسازی کارکنان در زمینه مدیریت دانش و فعالیت‌های دانش‌بنیان امری ضروری خواهد بود.

Keywords

• سیستم آموزشی کشور
• تحلیل محتوا
• رهیاری
• فعالیت‌های دانش‌بنیان
• مدارس