مدیریت خاک و تولید پایدار (Nov 2021)
اثر مانده گندم غنی سازی شده با استرپتومایسس و اوره بر فسفر قابل جذب و برخی شاخص‌های میکروبی خاک در شرایط آزمایشگاهی
Abstract
سابقه و هدف: خاک به عنوان یک سیستم زنده یکی از عوامل مؤثر در تعادل اکوسیستم است و فرایندهای بی‌شماری به ویژه در مقیاس کوچک در آن جریان دارد. ریزجانداران خاک نقش مهمی در حفظ کیفیت خاک از راه تجزیه مواد آلی و گردش چرخه عناصر غذایی دارند. کاربرد ریزجانداران در اکوسیستم‌هایی که پایداری جامعه زیستی آن‌ها در پیِ مصرف بیش از اندازه‌ی کودها، شوری و سموم شیمیایی به شدت دچار تزلزل شده است، منجر به بهبود کارایی مصرف عناصر غذایی، کنترل زیستی آفات و بیماری‌ها می‌گردد. مواد آلی فعالیت میکروبی خاک را افزایش می‌دهد از سوی دیگر، افزودن ریزجانداران به مواد آلی موجب افزایش آزادسازی عناصر غذایی از مواد آلی می‌گردد. به سبب درک اهمیت نقش ریزجانداران در رهاسازی انرژی و عناصر غذایی در خاک، در سال‌های اخیر توجه روزافزون به برآورد زیست‌توده میکروبی در خاک شده است. از این رو هدف این پژوهش، بررسی اثر مانده گندم مایه‌زنی شده با استرپتومایسس و اوره بر فسفر فراهم، تنفس میکروبی، کربن زیست‌توده میکروبی، ضریب متابولیک و زمان بازگشت زیست‌توده میکروبی بود.مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل و در سه تکرار در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی انجام شد. فاکتورها شامل دو سطح اوره (صفر و 6/1 گرم در 100 گرم کاه گندم)، دو سطح استرپتومایسس (صفر و 5 درصد) و دو سطح مانده گیاهی (یک درصد و بدون مانده کاه گندم) بود. کاه گندم با مقادیر مشخصی از کود اوره و مایه‌زنی استرپتومایسس تیمار گردید. سپس کاه تیمار شده، با خاک کاملا مخلوط شد. برای فعال‌سازی جمعیت میکروبی، رطوبت خاک در پیرامون 70 درصدِ گنجایش مزرعه تنظیم و مخلوط‌ها به مدت 2 هفته در دمای اتاق نگه‌داری شدند. پس از آن مخلوط‌ها به مدت 90 روز در دمای 2±25 درجه سلسیوس گرماگذاری شدند. سپس کربن زیست‌توده میکروبی و فسفر فراهم در سه دوره به صورت ماهانه و تنفس میکروبی به صورت هفتگی اندازه‌گیری شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که مایه‌زنی استرپتومایسس، افزودن مانده گیاهی کاه گندم و اوره باعث افزایش غلظت فسفر قابل دسترس، تنفس میکروبی و کربن زیست‌توده میکروبی خاک گردید. در این آزمایش مقدار تنفس میکروبی و کربن زیست‌توده میکروبی با افزودن هم‌زمانِ استرپتومایسس، مانده گیاهی و اوره به خاک بیش‌ترین بود و تاثیر مایه‌زنی استرپتومایسس به مانده گیاهی گندم بر پارامترهای مورد بررسی بیشتر از اوره بود. کمترین مقدار تنفس میکروبی، کربن زیست‌توده میکروبی و فسفر در خاک شاهد (بدون اوره، استرپتومایسس و مانده گیاهی) بود. افزدون مانده گیاهی کاه گندم به خاک با تامین سوبسترای مورد نیاز، تنفس میکروبی و کربن زیست‌توده میکروبی را افزایش داد. همچنین استفاده از کاه گندم و اوره منجر به افزایش فسفر فراهم خاک گردید.نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که در خاک‌های با محدودیت کربن آلی، افزودن استرپتومایسس و کود اوره به مانده گیاهی کاه گندم باعث افزایش تنفس و کربن زیست‌توده میکروبی در خاک شد. همچنین افزدون مانده گیاهی کاه گندم به خاک افزایش فسفر فراهم خاک را به همراه داشت. تیمار کردن خاک با جدایه استرپتومایسس نیز افزایش فسفر فراهم خاک را به همراه داشت که این افزایش در مانده گیاهی تیمار شده با جدایه استرپتومایسس محسوس‌تر بود. بنابراین در خاک‌هایی با محدودیت کربن، افزایش سطح ماده آلی و غنی سازی آن، می‌تواند منجر به افزایش فعالیت میکروبی و پتانسیل‌های زیستی در خاک گردد.
Keywords
