Forum Teologiczne (Nov 2020)
WIZUALIZACJA DZIEJÓW MANDYLIONU W TRADYCJI WSCHODNIOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM IKON ROSYJSKICH
Abstract
Według tradycji, pierwowzory ikon powstały w sposób nadprzyrodzony, nie zostały uczynione ludzką ręką (gr. a-cheiro-poietos). Należą do nich ikony Matki Bożej (wizerunek z Lyddy i portret wykonany z natury przez św. Łukasza pod natchnieniem Ducha Świętego), a przede wszyst- kim wizerunek Chrystusa odbity przez niego samego na tkaninie, z języka greckiego zwany mandy- lionem. W późniejszej tradycji prawosławnej acheiropoietycznym wizerunkiem pozostał mandylion z Edessy, ale w okresie preikonoklastycznym istniało wiele tego typu wyobrażeń Chrystusa. Do VI w. palladium cesarstwa bizantyńskiego była tkanina z Kamuliany. O mandylionie z Edessy źródła wspominają dopiero w VI w. Jego kult związany jest ściśle z opowieścią, która obrastała z czasem w różne fakty. Syntezą wszystkich legendarnych historii, zaczerpniętych z różnych źródeł, jest Opowieść o mandylionie z Edessy, która powstała po przenie- sieniu świętej tkaniny z Edessy do Konstantynopola (944 r.). To ona stała się głównie podstawą do wizualizacji legendarnej historii na ikonach. Najwcześniejszym przykładem ilustracji opowieści jest tryptyk synajski z X w., następnym 10 scen umieszczonych na okładzie mandylionu z kościoła San Bartolomeo degli Armeni w Genui z XIV w. Od XVII w. malowane były ikony mandylionu z dzie- jami Rosji. W XIX w. historia mandylionu stała się oddzielnym tematem ikon. Mandylion – „nie ręką uczyniony” – wielokrotnie był uwikłany w różne ideologie polityczne, ale przede wszystkim, jako wizerunek, będący jednocześnie relikwią kontaktową, pełnił funkcje ochronne, był darem łaski danym człowiekowi przez samego Boga. Dzieje mandylionu są dziejami łaski, począwszy od łaski uzdrowienia króla Abgara i opieki nad jego królestwem i mieszkańcami, po łaskę ochrony i licznych uzdrowień od jego replik i licznych naśladownictw.
Keywords
