اثرات سیاست محدودیت عرضه آب کشاورزی برالگوی کشت: مطالعه موردی دشت دهگلان در استان کردستان

Abstract

در سال­های اخیر، برداشت­های بی­رویة آب به‌منظور تولید محصولات کشاورزی از سطح آب‌های زیرزمینی دشت دهگلان استان کردستان به‌شدت کاسته و این منبع حیاتی را با خطر جدی مواجه کرده است. مطالعه حاضر اثرات سیاست­ کاهش عرضه آب بر الگوی کشت محصولات، درآمد کشاورزان و میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی دشت دهگلان را مورد بررسی قرار داد. بدین منظور، یک مدل برنامه‏ ریزی ریاضی اثباتی (PMP) با رهیافت حداکثر آنتروپی (ME) مدل‏سازی و برآورد شد. داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش نمونه­ گیری خوشه­ ای دومرحله ­ای از طریق تکمیل 96 پرسشنامه توسط بهره‌برداران آب‌های زیرزمینی منطقه در سال زراعی 95-1394 به ‏دست آمد. نتایج نشان داد که با اعمال سیاست­ کاهش عرضه آب آبیاری، الگوی کشت به‌شدت تأثیر پذیرفته و به سمت محصولاتی مانند پیاز، سیب­ زمینی و خیار سوق یافته است؛ همچنین، در سناریوهای اول تا سوم، بازده ناخالص کل به ‏ترتیب 98/4، 96/9 و 94/14 درصد کاهش و بازده اقتصادی آب کشاورزی به‏ترتیب 65/5، 64/12 و 63/21 درصد افزایش خواهد یافت. در مجموع، با توجه به نتایج تحقیق، راهبرد اعمال محدودیت عرضه آب در کنار تغییر الگوی کشت می تواند به گونه ‏ای مؤثر برداشت آب را کاهش دهد و به حفظ و پایداری منابع آب زیرزمینی در دشت دهگلان کمک کند.

Keywords

• عرضه آب
• الگوی کشت
• برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی
• دهگلان (دشت)
• کردستان (استان)