بررسی اثر نوسانات اقلیمی بر سفره‌های آب زیرزمینی چندلایه (مطالعۀ موردی: دشت گرگان)

Abstract

در بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک، تأمین آب موردنیاز بخش‌های مختلف، تنها از طریق منابع آب ‌زیرزمینی امکان‌پذیر است. هدف مقالۀ حاضر، بررسی اثر نوسانات اقلیمی بر سفره‌های آزاد و تحت‌فشار هم‌مکان در یک سامانۀ آب‌ زیرزمینی چندلایه است. برای این منظور، آبخوان دشت گرگان با استفاده از شاخص‌های خشک‌سالی هواشناسی و هیدرولوژی DI، PNI، SPI و GRI و روش تحلیل هم‌بستگی بررسی شد. در این بررسی از آمار 19 ایستگاه باران‌سنجی، 19 چاه مشاهده‌ای و 19 چاه پیزومتری به‌ترتیب با دوره‌های آماری 38، 38 و 14 ساله بهره برده شد. نتایج نشان می‌دهد شاخص SPI عملکرد بهتری در منطقه دارد و برای بررسی رفتار آب ‌زیرزمینی از مقایسۀ این شاخص با شاخص GRI استفاده شد. بر اساس نتایج، پاسخ سفره‌ها در برابر وقوع خشک‌سالی هواشناسی متفاوت است و SPI بلندمدت 18‌ماهه برای سفرۀ آزاد و 48‌ماهه برای سفرۀ تحت‌فشار، بیشترین ارتباط را با نوسانات آب‌زیرزمینی داشته است. در ضمن، تأثیر نوسانات بارندگی حداکثر تا 15 و 5 ماه، به‌ترتیب در سفره‌های آزاد و تحت فشار باقی می‌ماند. به بیان دیگر، سفرۀ تحت‌فشار از اطمینان‌پذیری فراوانی برخوردار است و تنها وقتی شرایط خشک‌سالی یا ترسالی هواشناسی طولانی شود، بر این سفره تأثیر خواهد گذاشت.

Keywords

• تحلیل هم‌بستگی
• سفرۀ آزاد
• سفرۀ تحت‌فشار
• شاخص بارش استانداردشده
• شاخص منبع آب زیرزمینی