Kader (Dec 2017)
KELAM KONULARINA TASAVVUFÎ YAKLAŞIM: HÂRİS EL- MUHÂSİBÎ’NİN “ER-RİÂYE Lİ HUKÛKİLLÂH” ESERİ ÖRNEĞİ
Abstract
Kelam ve Tasavvuf, İslam düşünce sisteminin yapıtaşlarını oluşturan önemli disiplinlerdendir. Bunların doğuş ve gelişim süreçlerini bilmek ve aralarındaki ilişkiyi doğru okuyabilmek, İslam düşüncesinin kalkınmasında önemli katkı sağlayacaktır. Hâris el-Muhâsibî (ö. 243/857), her iki bilimin de kurucu üyelerinden olmakla beraber bunları sentezleyerek Sünnî-Sûfî memzûç metodunu ortaya koymaya çalışması bakımından öncül bir şahsiyettir. O, Ehli Hadis ile Ehli Rey arasını telif ederek bu konuda kendisinden sonra gelen Eş’arî (ö. 324/935) ve Gazâlî (ö. 505/1111) gibi birçok önemli kelamcı için rol model olmuştur. Onun en hacimli eseri olan “er-Riâye li Hukûkillâh”, yazarımızın Kelam-Tasavvuf ilişkisine dair düşüncelerini öğrenebilme konusunda oldukça önemli bir kaynaktır. Esasında bir tasavvuf ve ahlak felsefesi kitabı olan “er-Riâye li Hukûkillâh”, Tasavvufa ait teorik denemelerin ilklerinden birini oluşturması ve bazı tasavvufî kavramları ilk defa kullanması bakımından kendi alanında büyük bir öneme sahiptir. Eserimiz, maksadına uygun olarak daha ziyade tasavvufî kavramlar ve problemler üzerinde durmuş, belli başlı kelamî konulara da değinerek adeta Tasavvuf ile Sünnî Kelamı mezcetmiştir. Biz de erken dönem Kelam-Tasavvuf ilişkisine ışık tutması açısından Hâris el-Muhâsibî’nin “er-Riâye li Hukûkillâh” eseri örnekleminde kelam konularına tasavvufî yaklaşımını değerlendirdik.
Keywords
