بوم شناسی کشاورزی (Sep 2017)

پراکنش گیاه هرز علف پشمکی (Bromus tectorum L.) و سایر گیاهان هرز مهم هم خانواده آن در مزارع گندم (Triticum aestivum L.) غرب و شمال شرق ایران

  • احسان اله زیدعلی,
  • رضا قربانی,
  • مهدی پارسا,
  • قربانعلی اسدی

DOI
https://doi.org/10.22067/jag.v9i2.27817
Journal volume & issue
Vol. 9, no. 2
pp. 342 – 359

Abstract

Read online

علف‌پشمکی (Bromus tectorum L.) یکی از مهمترین گیاهان هرز مشکل ساز به ویژه در مزارع گندم (Triticum aestivum L.) و جو (Hordeum vulgare L.) زمستانه به شمار می‌رود. از این‌رو، وضعیت پراکنش این گیاه هرز به روش نمونه‌گیری تصادفی در 40 مزرعه از مزارع گندم آبی شهرستان خرم‌آباد، 27 مزرعه در مشهد و 28 مزرعه در نیشابور در سال 1391 مورد بررسی قرار گرفت. فاکتورهای مربوط به فراوانی نسبی، غنای گونه‌ای، تراکم و یکنواختی نسبی و نیز شاخص‌های تنوع و غالبیت اندازه‌گیری شد. همچنین با استفاده از تکنیک GIS، نقشه پراکنش علف پشمکی در این مناطق رسم شد. علاوه بر علف پشمکی 16 گونه علف‌هرز دیگر از خانواده گندمیان مشاهده شد. فراوانی نسبی علف پشمکی اکوتیپ hirsotum در خرم‌آباد با 76/8 درصد بیشتر از اکوتیپ tectorum با فراوانی 76/4 درصد بود. یولاف وحشی زمستانه(Avena ludoviciana L.) با 56/19 و پس از آن جو دره (Hordeum spontaneum C. Koch) با 52/13 درصد فراوانی نسبی از میانگین پنج نمونه‌گیری در هر مزرعه بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. در مزارع مشهد فراوانی نسبی علف‌پشمکی اکوتیپ tectorum با44/12 درصد بیشتر از اکوتیپ hirsotum با فراوانی نسبی 25/7 درصد بود. یولاف بهاره با 99/13 درصد فراوانی و پس از آن جو دره با 95/12 درصد دارای بیشترین فراوانی نسبی بودند. در مزارع گندم نیشابور فراوانی نسبی دو اکوتیپ علف پشمکی مشابه (75/10) بود. یولاف وحشی بهاره (Avena fatua L.) با 52/14 درصد فراوانی و چاودار (Secale cereale L.) با 29/11 درصد فراوانی بیشترین فراوانی را داشتند. در این بین، قیاق (Sorghum halepense L.) و پنجه‌مرغی (Cynodon dactylon L.) چندساله بوده و مابقی یک‌ساله بودند. علاوه بر آن بر اساس مشاهدات اینگونه استنباط می‌شود که ارتفاع از سطح دریا تأثیر چندانی در تراکم اکوتیپ‌های علف‌پشمکی و سایر گیاهان هرز گرامینه نداشته است. مقدار شاخص تنوع شانون-وِینر در خرم‌آباد به میزان 24/2، در مشهد 16/2 و در نیشابور 29/2، شاخص تنوع سیمپسون خرم‌آباد 04/1، در مشهد 31/1 و در نیشابور 16/1 و شاخص غالبیت سیمپسون مزارع گندم خرم‌آباد 960/0، مشهد 764/0 و در نیشابور 862/0محاسبه شد. تفاوت در شاخص‌های تنوع گونه‌ای و غالبیت احتمالاً با میزان و نوع عملیات مدیریتی در مزارع مورد پایش ارتباط دارد.

Keywords