واکاوی الگوی انسجام متن در زبان علم و بازنمایی آن در متون آموزش زبان فارسی با اهداف دانشگاهی: رویکردی پیکره‌بنیاد

Abstract

متن‌های آموزش زبان فارسی با اهداف دانشگاهی، نقش بسیار مهمی در آماده­ سازی فارسی ­آموزان برای درک متن‌های تخصصی وآشنایی با نگارش علمی دارند. بنابراین، تحلیل گفتمان این متن‌ها از دیدگاه رعایت ویژگی­های متن ­سازی علمی اهمیت ویژه­ای دارد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی عناصر انسجام در متن‌های آموزش زبان فارسی با اهداف علوم ­اجتماعی بر مبنای نظریه انسجام هلیدی و حسن (Halliday & Hassan, 1976) که به‌عنوان بخشی از دستور نظام­ مند نقش ­گرا پذیرفته شده، انجام پذیرفت. در این چارچوب، عناصر انسجام به‌عنوان عناصری که نقش به­ سزا و انکارناپذیری در متن ­سازی بر عهده دارند، مطرح شده ­اند. پژوهش حاضر در دو مرحله انجام گرفت. نخست، در پیکره­ای از متن‌های دانشگاهی علوم اجتماعی مشتمل بر 21133 واژه در قالب 858 جمله به بررسی فراوانی کاربرد عناصر انسجام پرداخته شد و الگویی از اولویت­ بندی کاربرد این عناصر به دست آمد. در مرحله بعد، کاربرد عناصر انسجام در پیکره متون آموزش زبان فارسی بررسی شد و الگوی مربوطه در این بخش از پیکره نیز استخراج گردید. الگوی کاربرد عناصر انسجام در هر دو بخش پیکره با یک‌دیگر مقایسه شد که یافته‌ها نمایان­گر مطابقت دو الگوی مستخرج بود. این یافته نشان می­دهد متون آموزش فارسی با اهداف علوم اجتماعی از دیدگاه میزان و نوع عناصر به‌کاررفته با متن‌های معیار فارسی همخوانی دارند. بنابراین، یکی از معیارهای ارزیابی متن‌های آموزش زبان فارسی با اهداف دانشگاهی می­تواند همخوانی نوع و میزان عناصر انسجام به‌کاررفته در مقایسه با متن‌های به نگارش‌درآمده برای فارسی ­زبانان و توجه به عامل‌های مؤثر متن­ سازی در زبان علم فارسی باشد.

Keywords

• گونه علمی زبان فارسی
• دستور نظام­ مند نقش­ گرا
• انسجام متنی
• فارسی با اهداف دانشگاهی