پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی (Oct 2021)
بررسی آثار تربیتی «خوف و رجا» از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم
Abstract
«خوف» و «رجا» از موضوعات بسیار مهم در رابطه با چگونگی زندگی انسان و تربیت وی می‌باشند از‌این‌رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی آثار تربیتی خوف ورجا از دیدگاه اسلام با تأکید بر قرآن کریم است. جهت دست‌یابی به این هدف، از روش تحلیل زبانی و مفهومی بهره گرفته شده است. مضامین استخراج‌شده پژوهش نشان داد، قرآن خوف و رجا را به‌‌عنوان مکمل یکدیگر معرفی می‌کند و نظارت خداوند بر رفتار انسان را به‌واسطه این دو حالت نفسانی برمی‌شمارد؛ به‌نحوی‌که هر دو را سبب تنظیم رفتار انسان قلمداد می‌کند و اذعان دارد که به‌‌موجب آن‌ها نابهنجاری‌ها کنترل می‌شوند. با بررسی آیات پیرامون خوف و رجا و نقش تربیتی این دو ویژگی اخلاقی، این نتیجه حاصل شد: به استناد قرآن کریم، خوف و رجا برای انسان دستاوردهای تربیتی متعددی در سطح فردی و اجتماعی به ارمغان می‌آورد که بخشی از این دستاوردها ویژه خوف هستند، بخش دیگر، مختصِ رجا و پاره‌ای هم، توأمان شامل خوف و رجا با یکدیگر می‌شود. این امر بدان جهت است که هرکدام از این واژه‌ها، در برخی از آیات قرآن کریم به‌صورتِ تنها و در بعضی دیگر به‌طورِ توأمان آورده شده‌اند. دستاوردهای یادشده در متن مقاله، تبیین و بررسی شده‌اند.
