افلاطون و راولز: عدالت در فرد یا در جامعه

Abstract

مفهوم عدالت، آن‌گونه که در کتاب جمهوری آمده است، برای افلاطون، مفهومی انتزاعی و زاییدة ذهن است که سقراط با استفاده از روش مامایی­اش می­کوشد تا آن را خلق کند. در واقع، افلاطون اگرچه بحث راجع به عدالت را از منظر بیرونی آغاز می­کند، امّا غرض اصلی او، بررسی تمام‌نمای ساختار درونی نفس انسان است و به دنبال آن بررسی طبقات اجتماعی، تا بدین وسیله ماهیت عدالت را روشن کند. در مقابل، راولز به واقعیت­های جامعه نظر دارد و شرایط اقتصادی و اجتماعی کنونی جوامع برای او حائز اهمیت هستند. راولز در دو کتاب «نظریه­ای دربارة عدالت» و «عدالت به مثابه انصاف»، ماهیت عدالت را با توجه به واقعیت­های اقتصادی و اجتماعی جوامع مورد بررسی قرار می­دهد و نگاه او به عدالت، به مراتب کمتر از نگاه افلاطون، جنبة روان‌شناختی دارد. در این مقاله از یک سو، مزایای مفهوم «عدالت به مثابه انصاف» راولز را با مزایای مفهوم عدالت نزد افلاطون مقایسه می­کنیم و از سوی دیگر، بررسی خواهیم کرد که آیا راولز نیز مانند افلاطون به تحلیل سه جزئی از عدالت پرداخته است و یا اینکه می­توان از نظریة او راجع به عدالت چنین تحلیلی را اتخاذ کرد؟

Keywords

• عدالت
• فرد
• جامعه
• برابری
• آزادی