Prawa kobiet w Islamskiej Republice Iranu w świetle protestów 2022: „janusowe oblicze” feminizmu

Abstract

Celem przedstawionych analiz jest namysł nad dynamiką walki o prawa kobiet w Islamskiej Republice Iranu (IRI). Artykuł składa się z trzech głównych elementów. Pierwszy to faktograficzna i ideowa analiza protestów przez pryzmat danych statystycznych oraz treści piosenki Kobieta, życie, wolność (pers.zan, zendegi, azadi). Drugi element to omówienie feminizmu w Iranie przez pryzmat zderzenia odmiennych systemów wartości, wyklarowanych wskutek restrykcji po rewolucji 1979. Trzeci element analizy stanowi zjawisko rozbudzenia świadomości wśród aktywistów walczących o prawa kobiet za czasów prezydentury Mohammada Chatamiego (1997–2005). Analizy zostaną przeprowadzone w oparciu o teksty źródłowe konkretnych aktów prawnych, statutów organizacji i innych tekstów kultury, jak autobiografie i tekst piosenki Zan, zendegi, azadi. Podstawowe metody badawcze to analiza treści oraz hermeneutyczna analiza tekstu. Przegląd literatury przedmiotu i stanu badań pozwolił wyłonić lukę badawczą, wyrażoną w pytaniu o wartości stojące u podstaw walki o prawa kobiet w ramach opresyjnych systemów: kulturowego, identyfikowanego jako patriarchalny oraz politycznego utożsamionego z szeroko rozumianym prawem islamskim w wersji szyickiej. Analiza dynamiki walki o prawa kobiet pozwoli prognozować dalszy rozwój wydarzeń, które rozpoczęły się od protestów jesienią 2022 r. Przeprowadzone analizy doprowadziły do wniosku, że nadciągająca rewolucja ma twarz kobiety i jest wymierzona w ustrój patriarchalny – skostniały, opresyjny system tłamszący jednostkę. Rozsadzi od wewnątrz system polityczny poprzez zniszczenie jego struktur. Nie przyniesie jednak rozwiązania problemu zderzenia dwóch wzorców porządkowania relacji społecznych wyrażonych w dwóch odmianach feminizmu w Iranie: „klasycznej” oraz „islamskiej”.

Keywords

• Iran, protesty, feminizm, Islam, rewolucja