Dwa nietypowe buty z Pucka z końca XIV wieku

Abstract

Wśród licznego zbioru pozostałości obuwia pozyskanego w trakcie badań na terenie miasta lokacyjnego w Pucku zidentyfikowano dwa buty, które wyróżniały się sposobem zapięcia i techniką wykonania. Oba znalezione zostały wśród odpadów produkcyjnych warsztatu szewskiego, którego funkcjonowanie określono na podstawie datowania dendrochronologicznego na czwartą ćwierć XIV wieku. Pierwszy to but o dużym rozmiarze, męski, z wysoką, rozciętą z przodu cholewą wiązaną rozdwojonymi sznurowadłami (ryc. 1). Wierzch buta wykrojono ze skóry bydlęcej metodą jednokrójki z łącznikiem, tył wzmocniono zapiętkiem ze skóry koziej lub owczej, dziurki do przewlekania sznurowadeł podszyto podkrążkiem, a górne krawędzie wykończono lamówką. Wewnątrz zachował się także fragment podszewki w postaci warstwy mizdrowej skóry o pokroju włókien wykluczającym pochodzenie ze skóry dorosłego bydła. Podszewka ta mogła być wykonana z dwoiny, bądź też skóry licowej, której lico uległo całkowitemu odspojeniu. Spód obuwia połączony był z wierzchem sposobem wywracanym (ang. turn-welt construction), z uszczelką umieszczoną między przyszwą a podeszwą. W drugim bucie, również męskim, wysoka, rozcięta z przodu cholewka zapinana była przy użyciu co najmniej dwóch pasków z dziurkami i najpewniej metalowych sprzączek (ryc. 2). Wykrojono ją ze skóry cielęcej sposobem jednokrójki ze wstawką uzupełniającą, tył obuwia usztywniono szerokim zapiętkiem, zaś górną krawędź wierzchu zabezpieczono lamówką. Spód wykonany w konstrukcji wywracano-pasowej wzmocniono od wewnątrz podpiętkiem oraz zewnętrznymi wzmocnieniami w przedstopiu i pięcie. Po tym łączeniu na szerokiej uszczelce pozostały ślady w postaci drugiego rzędu regularnie rozmieszczonych otworów (ryc. 2g). Ślady korozji wskazują, że spód przytwierdzono przy użyciu metalowych ćwieków. Ponadto na uszczelce widoczne są dodatkowe, nieregularne dziurki z zachowanymi resztkami skórzanego paska, stanowiące zapewne ślad późniejszego łatania obuwia lub wymiany wzmocnienia. Znalezione obuwie z Pucka stanowi bardzo wczesny przykład zastosowania techniki wywracanej (turn-welt construction) i nie znajduje, jak dotąd, analogii na terenie ziem polskich. Zarówno cechy jego konstrukcji, sposób mocowania na nodze, jak też rozmieszczenie analogicznych znalezisk mogą wskazywać na ich pochodzenie z innego, niekoniecznie miejscowego warsztatu.

Keywords

• Puck
• obuwie późnośredniowieczne
• konstrukcja wywracano-pasowa
• podeszwa kołkowana