IDA: International Design and Art Journal (Nov 2024)
Neo-Klasik Dönem ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Osmanlı hapishane yapıları cephe kurgularının fraktal analiz yöntemiyle karşılaştırılması
Abstract
Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda Tanzimat ve Islahat Fermanları ile başlayan Batılılaşma süreci, sanat ve mimaride üslup arayışlarını beraberinde getirmiştir. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında Neo-Klasik ve Birinci Ulusal Mimari akımlar öne çıkmış ve yapıların mimari organizasyonları ile cephe tasarımlarını etkilemiştir. Bu üslup tercihlerinin yansıtıldığı yapı türlerinden biri de Osmanlı’nın son dönemlerinde ortaya çıkan ve kamusal yapı türü olarak yaygınlaşan hapishaneler olmuştur. Bu çalışmanın amacı, benzer mekânsal gereksinimler doğrultusunda ve yakın dönemlerde inşa edilmiş Neo-Klasik ve Birinci Ulusal Mimarlık üsluplarını yansıtan hapishane yapılarının, cephe kurgularında gözlemlenen mimari etkilerin benzerlik ve farklılıklarının nicel olarak tespit edilmesi ve bu bağlamda karşılaştırmalı bir analiz sunulmasıdır. Çalışmada, iki üslubun etkisiyle ortaya çıkan hapishane yapılarının cephe karakteristik özelliklerindeki benzerlikleri ve farklılıkları kıyaslamak için, mimaride görsel karmaşıklığın analizine dayalı fraktal analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda dönemin büyük ölçüde Neo-Klasik üslup özelliklerini taşıyan Bursa, Söke, Baba-i Atik (Babaeski) ve Siroz (Serez) Hapishane yapıları ile Birinci Ulusal Dönem izlerini taşıyan ve temsil eden Sultanahmet (1913 Tarihli), Adana ve Çerkeş Hapishane yapıları seçilerek cephe kurguları fraktal analiz yöntemiyle karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda, Neo-Klasik üsluba sahip hapishane yapılarının, Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi hapishane yapılarından farklılaştığı ve görsel karmaşıklık açısından daha sade bir cephe kurgusuna sahip olduğu sayısal verilerle ortaya konmuştur.
