Horyzonty Wychowania (Sep 2018)
Narracja. Nowa perspektywa w nauce?
Abstract
CEL NAUKOWY: Celem tego artykułu jest uzyskanie naukowo uzasadnionej odpowiedzi na pytania i wątpliwości dość często wyrażane, a podważające potrzebę używania pojęcia narracja w naukach humanistycznych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy użycie pojęcia narracja wnosi nowe możliwości teoretyczne lub metodologiczne w naukach humanistycznych. Do próby uzyskania odpowiedzi na to pytanie posłużono się analizą logiczną oraz analizą krytyczną opartą na metodologii nauk społecznych. PROCES WYWODU: Wywód składa się z trzech części. W pierwszej dokonano krótkiego przeglądu sposobu definiowania pojęcia narracja w literaturoznawstwie, językoznawstwie, psychologii, psychiatrii, socjologii, historii, dziennikarstwie i marketingu. W drugiej części, po wykazaniu, że wspólna definicja dla wymienionych nauk jest zbyt ogólnikowa, nieprecyzyjna, a więc nieprzydatna w nauce, wskazano różne możliwości uprecyzyjnienia poprzez kategoryzacje. W trzeciej części udowodniono, że dotychczasowe próby wprowadzenia tego pojęcia do języka naukowego nie zapobiegają problemom metodologicznym, z jakimi borykają się nauki humanistyczne. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Na podstawie powyższych analiz można stwierdzić, że pojęcie narracja mogłoby być używane w naukach społecznych i byłoby wręcz przydatne pod warunkiem wypracowania precyzyjnej definicji, np: że jest to celowa wypowiedź, która ma na celu przekonanie odbiorcy/słuchacza do określonego przez narratora sposobu myślenia, zachowania, sposobu życia, czyli w tym przypadku narracja byłaby środkiem do uzyskania zamierzonego celu o charakterze społecznym (np.: przekonanie danej osoby do określonych zachowań, ideologii, światopoglądów itp.). Nie jest ona fake newsem ani postprawdą. Nie jest też tylko opowiadaniem. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: • W różnych dyscyplinach nauki występują różne rozumienia pojęcia narracja. Próby skonstruowania wspólnej definicji kończą się tak ogólnikowym ujęciem, że nie nadaje się ono do badań naukowych, które przecież wymagają precyzji. • Pewnym rozwiązaniem według Autora byłoby używanie pojęcia narracji „przymiotnikowej”, np.: narracja ekonomiczna, teologiczna, polityczna, historyczna itd. Jest to kategoryzacja ze względu na treść. • Sposoby ujęcia pojęcia narracja w psychologii i psychiatrii sugerują inną kategoryzację: (a) narracja wyartykułowana werbalnie lub (b) istniejąca mentalnie. Kategoryzacja omawianego pojęcia może zatem sprzyjać precyzji. • W innym wymiarze, gdy bierzemy pod uwagę rolę narracji, można stwierdzić, że w niektórych dyscyplinach nauki stanowi ona ostateczny przedmiot badań (literaturoznawstwo, językoznawstwo i im podobne), podczas gdy w innych dyscyplinach jest ogniwem pośredniczącym między badaczem a badanym obiektem. • Ponieważ niemal we wszystkich dziedzinach nauk humanistycznych narracja oznacza tyle co opowiadanie, pewnym rozwiązaniem może być przyjęcie wąskiego i precyzyjnego rozumienia narracji. Autor proponuje następującą definicję: Przez narrację rozumie się takie werbalne przedstawienie rzeczywistości, które ma na celu przekonanie odbiorcy do celów i racji nadawcy tegoż. Narracja nie jest fake newsem ani postprawdą, ponieważ nie opiera się na fałszu czy kłamstwie. • Zdaniem Autora powyższa definicja nie zostanie powszechnie przyjęta z tego powodu, iż historia nauk społecznych jasno dowodzi, że wielu badaczy woli tworzenie coraz to nowego słownictwa niż żmudne, czasochłonne badania i analizy. Ponadto w naukach społecznych (ale nie tylko) występują, na ogół starzejące się prędzej czy później, mody na używanie pewnych pojęć.
