تبیین شیوه طراحی قالی لچک و ترنج با صحنه‌های گرفت وگیر و شکار، محفوظ در موزه میهو، کیوتو، ژاپن

Abstract

استفاده از صحنه­ های گرفت و گیر و شکار، ریشه در هنر ایران باستان دارد و با مفاهیم اسطوره ­ای و آیینی این نقوش در ارتباط است. در دوره اسلامی نیز این صحنه ­ها، ابتدا، در نقاشی و کتاب‌آرایی استفاده شده است و سپس، در دوره صفویه در طراحی نقشه­ های قالی به ­طور گسترده بازتاب یافته است. در این دوره، صحنه های گرفت و گیر و شکار با نقشه­ قالی­ های افشان، ترنجی و لچک و ترنج ترکیب شده است که نمونه موجود در موزه میهو در ژاپن، یکی از آن­هاست. در این جستار، سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، شیوه طراحی نقشه این قالی تبیین گردد. پژوهش حاضر، ضمن بررسی اجزای مختلف نقشه قالی محفوظ در موزه میهو، که عبارتند از: لچک، ترنج، کتیبه، سرترنج، حاشیه و زمینه، به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که، از چه روشی در طراحی نقشه قالی مذکور استفاده شده است؟ نتایج پژوهش نشان می ­دهد که، نقشه این قالی دارای طرحی چند لایه است. طراحی لایه اول، که طرح لچک و ترنج است، به صورت یک چهارم صورت گرفته است. سپس، در لایه دوم، طرح یک بار در طول تکرار شده و با تغییرات جزیی در قسمت انتهای زمینه، نقشه به صورت یک دوم درآمده است. سپس، در لایه سوم، طرح قالی یک بار در عرض تکرار شده و صحنه گرفت و گیر دو اژدها به قاب مرکزی ترنج به روش سراسری افزوده شده است. بنابراین، هنگام بافت، نقشه قالی به ­طور کامل در اختیار بافنده قرار گرفته است.

Keywords

• قالی
• لچک و ترنج
• شکارگاه
• گرفت و گیر
• صفویه