Slavia Meridionalis (Aug 2015)
„Турското робство” като място на памет. Резултати от теренно изследване
Abstract
Topoi of historical memory in Bulgaria. Field research The article summarizes the preliminary results from the research project “Topoi of Memory”, which is a joint venture between the New Bulgarian University and the American University in Bulgaria. The major goal of the research team is to investigate the level of modernization of Bulgarian society using the mechanism of historical memory. Thus we are trying to answer the question: whether there exists one coherent and normative Grand Historical Narrative, inspired by “the inventors of tradition” – and how does it function. Or, whether there are diverse narratives which circulate among the various social, ethnic and religious groups, according to their own value systems. Another aim of the research is to establish the generators of memory, which are at odds between the institutional education and the traditions of the different groups. The results are quite clear: the Grand Bulgarian Historical Narrative is centered on the last decade of the Ottoman Rule in Bulgaria (the 1870’s) which presents the climax of the national liberation movement and the Liberation from the “Turkish Joke”. Still, the “joke” is marked primarily by the heroic discourse. This is in sharp distinction with Serbia, where the traumatic discourse is dominant. The heroic discourse allows much more wider deployment of the narratives of epic heroism, than the traumatic national memory of martyrdom. The leading topoi of memory among the majority of Bulgarians and the diverse minorities groups are relatively similar, still they differ on the level of repetition of these topoi. Even the representatives of the Turkish minority consider the Liberation of Bulgaria from the Ottoman rule the most important historical event. This fact does not mean that these Bulgarian Turks highlight a distinct “martyrdom memory”, or feature a high level of integration in Bulgarian society. It rather presents (in the majority of the cases) a special mimicry of the minority group versus the majority. „Niewola turecka” jako miejsce pamięci. Wyniki badań terenowych Tekst zawiera raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu „Toposy pamięci historycznej” realizowanego przez Nowy Uniwersytet Bułgarski i Uniwersytet Amerykański w Bułgarii. Głównym celem była ocena poziomu modernizacji społeczeństwa bułgarskiego, który byłby do uchwycenia z perspektywy mechanizmów pamięci. Czy można mówić o istnieniu jednej wielkiej narracji narodowej, inspirowanej przez „wynalazców tradycji”, czy też o cyrkulacji wielu opowieści – zależnie od systemów wartości poszczególnych grup społecznych, etnicznych, religijnych? Innym celem badania było wyznaczenie czynników tworzących pamięć (generatorów), jak powszechne wykształcenie czy tradycje rodowe. Wyniki badań jednoznacznie pokazują, że wielka bułgarska narracja narodowa – jeśli w ogóle istnieje – osadzona jest w ostatniej dekadzie panowania osmańskiego: okresie walk narodowowyzwoleńczych i wyzwolenia spod „jarzma tureckiego”. „Jarzmo” jednak nie tyle definiowane jest w kategoriach traumy (jak chociażby w Serbii), ile heroizmu. Okazuje się w większym stopniu impulsem do wielkiego zrywu niż martyrologią. W przypadku Bułgarów i poszczególnych mniejszości narodowych wiodące toposy są podobne, mimo iż pojawiają się z różną częstotliwością. Nawet mniejszość turecka uznaje wyzwolenie Bułgarii spod panowania osmańskiego za najważniejsze wydarzenie, w czym nie należy upatrywać martyrologii czy wysokiego stopnia integracji; w większości przypadków pozwala to dojrzeć w tym zjawisku tendencję do stosowania strategii mimikry.
Keywords
