Studia Paedagogica Ignatiana (Dec 2016)
Zarys rozwoju ruchu spółdzielczego na ziemiach polskich pod zaborem pruskim w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku oraz jego edukacyjny charakter
Abstract
Artykuł ukazuje zarys rozwoju ruchu spółdzielczego na ziemiach polskich pod zaborem pruskim w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku oraz jego edukacyjny charakter. Tekst jest podzielony na trzy zasadnicze części, które przedstawiają: genezę ruchu spółdzielczego na ziemiach polskich pod zaborem pruskim; rozwój ruchu spółdzielczego pod patronatem ks. Augustyna Szamarzewskiego; funkcjonowanie ruchu spółdzielczego pod patronatem ks. Piotra Wawrzyniaka. Na ziemiach polskich zaboru pruskiego w połowie XIX wieku rozpoczęto akcję zakładania stowarzyszeń dla celów gospodarczych. Początkowo powstały spółdzielnie oszczędnościowo-kredytowe, nazywane bankami ludowymi. W miarę upływu czasy rozwinęły się inne formy spółdzielczości, przede wszystkim spółdzielnie rolniczo-handlowe i parcelacyjne. Pod zaborem pruskim polskie spółdzielnie charakteryzowały się jednolitością pod względem organizacyjnym i typologicznym. Należały do jednej centrali finansowej i jednego związku rewizyjnego. Na ich dynamiczny rozwój mieli wpływ wielcy patronowie spółdzielczości: ks. Augustyn Szamarzewski i ks. Piotr Wawrzyniak. Spółdzielczość polska pod zaborem pruskim posiadała edukacyjny charakter. Stała się szkołą pracy, oszczędności, gospodarności i przedsiębiorczości. Odgrywała ważną rolę w walce z germanizacją. Rozwijała solidaryzm społeczny, różne formy samopomocy, współpracy i współdziałania. Dążyła do modernizacji gospodarczej i społecznej, próbujące przeciwdziałać rosnącym ujemnym skutkom rozkwitającego kapitalizmu i dążąc do podniesienia poprzez wspólną działalność gospodarczą poziomu życia ekonomicznego warstw najniżej położonych. Posiadała nie tylko ekonomiczny charakter, ale i moralny, który umacniał pozytywne cechy ludzi, zwalczał nadużycia, lichwę, wady narodowe i społeczne. Stowarzyszenia spółdzielcze stawały się miejscem kształcenia i wychowania inteligencji gospodarczej, szkołą demokracji i życia obywatelskiego. Zajmowały się działalnością oświatową i patriotyczną.
Keywords
