چگونگیِ به شاهی رسیدن یزدگرد سوم (ارزیابی منابع تاریخی با تاکید بر شاهنامه)

Abstract

بسیاری از منابع عربی- فارسی و منابع خارجی به آغاز پادشاهی یزدگرد پرداخته­اند که در این روایات آشفتگی و ناهماهنگی نیز دیده می­شود. در این پژوهش داده­ها و جزئیات تاریخیِ این منابع سنجش و تحلیل شده­ و همچنین تفاوت­ها و همانندی­های آنها آشکار شده است. شاهنامه نیز یکی از منابع تاریخ ساسانیان است و فردوسی با امانتداری و دقت، روایت منبع خود را با جزئیات به نظم کشیده است. برخی ایران‌شناسان بر ارزش تاریخی شاهنامه پافشاری کرده،­ اما گروهی آن را غیرتاریخی دانسته­اند. فردوسی در این بخش، به منبعِ خود شاهنامۀ ابومنصوری وفادار بوده و با ­وجود محدویت­های وزن، زبانِ منظوم و نیز چارچوب روایی/داستانی، امانتدارانه و دقیق جزئیات را روایت کرده است. بسیاری از داده­های منابع دیگر نیز در شاهنامه وجود دارد که برخی از آنها را فقط فردوسی گزارش کرده است. دیگر منابع، تاریخ بر تخت­نشینی یزدگرد را که فردوسی ثبت کرده است، نیاورده­اند. آشفتگی­های داخلی و ورود تازیان به مرزها، در آغاز داستان و گفت‌وگوها به خوبی آشکار است. روایت موجود در خدای­نامه با یک میانجی به شاهنامه راه یافته و از نگرش­های غیرایرانی پیراسته است. این پژوهش می­تواند برای پژوهش­های این حوزه سودمند باشد و جایگاه شاهنامه را در منابع تاریخی ساسانی­پژوهی معتبرتر سازد.

Keywords

• شاهنامه
• یزدگرد سوم
• ساسانیان
• فردوسی
• تاریخ‌نگاری