کارایی برخی صفات فیزیولوژیکی در ارزیابی تحمل لاین‌های پیشرفته جو (.Hordeum vulgare L) به تنش خشکی انتهای فصل

Abstract

به منظور ارزیابی کارایی صفات فیزیولوژیکی در گزینش تحمل به تنش خشکی گیاه جو، آزمایشی با 19 ژنوتیپ جو در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط تنش خشکی و بدون تنش در دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل در سال زراعی 1395-1394 اجرا گردید. بعد از اعمال تنش، صفات محتوی آب نسبی برگ، هدایت روزنه‌ای، فلورسانس کلروفیل (Fv/Fm)، اتلاف آب از برگ جداشده، سطح ویژه برگ و سرعت پوشش زمین اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که اثر خشکی بر صفات محتوی آب نسبی برگ، اتلاف آب از برگ جداشده، سطح ویژه برگ و سرعت پوشش زمین معنی‌دار ولی بر Fv/Fm و هدایت روزنه‌ای معنی‌دار نبود. در شرایط بدون تنش، ژنوتیپ شماره 13با عملکرد 5040 کیلوگرم در هکتار پرمحصول‌ترین ژنوتیپ و در شرایط خشکی ژنوتیپ‌های 13 و 15 با عملکرد 2710 و 2550 کیلوگرم در هکتار برترین ژنوتیپ‌ها بودند. در شرایط بدون تنش عملکرد فقط با سرعت پوشش زمین، همبستگی نشان داد، در حالی‌که در شرایط تنش،‌ همبستگی عملکرد دانه با محتوی آب نسبی برگ، هدایت روزنه‌ای، سطح ویژه برگ و سرعت پوشش زمین مثبت و با اتلاف آب برگ جدا شده منفی بود. در تجزیه رگرسیون چندگانه به روش گام به گام تحت شرایط خشکی، صفات هدایت روزنه‌ای، سرعت پوشش زمین و اتلاف آب از برگ جدا شده در مدل رگرسیونی باقی مانده و 69.3 درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. تجزیه کلاستر، ژنوتیپ‌های متحمل را به خوبی از ژنوتیپ‌های حساس جدا نمود. نتایج نشان داد که سرعت پوشش زمین با داشتن قوی‌ترین همبستگی با عملکرد دانه و کمترین مقدار اثر متقابل ژنوتیپ× محیط، می‌تواند به عنوان مناسب‌ترین معیار غیر مستقیم گزینش تحمل به خشکی در گیاه جو مد نظر قرار گیرد. صفات هدایت روزنه‌ای، تعرق غیر روزنه‌ای، محتوی آب نسبی برگ و سطح ویژه برگ نیز می‌توانند در اولویت بعدی قرار گیرند.

Keywords

• تحمل خشکی
• سرعت رشد اولیه
• فلورسانس کلروفیل
• محتوی آب نسبی برگ
• هدایت روزنه‌ای