واکاوی «مسئلۀ گرانی نان» در کردستانِ دورۀ قاجار و تبیین عوامل موجدۀ آن (1332 - 1342ه.ق)

Abstract

«نان» به عنوان غذای اصلی و قوت غالبِ مردم ایران در دورۀ قاجار و گرانی آن به ویژه طی سال‎های جنگ جهانی اول (1332 - 1336ق/ 1914 - 1918م) مسئله‌ای فراگیر در تمام نواحی ایران بود. مردمِ کردستان هم در غرب کشور، گرفتار مسئلۀ قحطی و گرانی نان شدند. البته برخلاف دیگر نواحی که با رفتن نیروهای روسیه و انگلیس و برطرف شدن خشکسالی‎ و رفع برخی از عوامل دیگر، اوضاع تغییر کرد و در کیفیت و قیمت گندم و نان ثبات نسبی، به وجود آمد، در کردستان این گونه نشد و با وجودِ خروج نیروهای بیگانه، بارش بارا‎ن‎های گسترده و غلۀ فراوان، دامنۀ گرانی بعد از سال 1336ه.ق/ 1918م گسترده‎تر شد. از‌این‌رو، «مسئلۀ گرانی نان» در کردستان دورۀ قاجار نیاز به تحلیل، تعلیل و واکاوی دارد. این مقاله حولِ محور این پرسش شکل گرفته که چه عواملی سبب شکل‎گیری مسئلۀ گرانی نان در کردستان دورۀ قاجار (1332 - 1342ق/ 1914- 1924م) شدند؟ در پاسخ، مقاله این مدعا را طرح می‎کند، عواملی که مسئله گرانی نان در کردستان دورۀ قاجار را شکل دادند، هر کدام با فراهم آوردن شرایط مناسب، سعی کردند از همین مسئله برای حذف عامل‌های دیگر بهره ببرند. این پژوهش با تکیه بر اسناد، عرایض و منابع‎ محلی‎نگاری و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی می‌کوشد تا به تبیین علی و چرایی تکوین و استمرار این معضل اجتماعی بپردازد و نشان دهد که عامل‎های شکل‎دهندۀ مسئلۀ گرانی، برای کسب منافع بیشتر، چگونه از مسئله‎ای که خود شکل داده بودند، برای حذف همدیگر هم استفاده می‎کردند.

Keywords

• نان
• قاجار
• کردستان
• گرانی
• نیروهای خارجی
• اعیان و مالکین