Darüşşifa İslam Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi (Jun 2024)
Akşemseddin ve İbn Sînâ’da Mâddetü’l-Hayât İçeriğinin Karşılaştırılması
Abstract
İstanbul’un manevi fatihi olarak bilinen Akşemseddin (ö. 863/1459), tasavvufi kimliğinin yanı sıra hekimliği ile de oldukça meşhur olmuştur. O, tasavvuf alanında yazmış olduğu Risâletü’n-Nûriyye, Makāmât-ı Evliyâ ve Defʿu Meṭâʿini’ṣ-Ṣûfiyye isimli eserlerinin dışında tıp alanında da günümüzde hâlâ üzerinde çalışılması gereken Mâddetü’l-Hayât isimli eseri kaleme almıştır. Eserinde hastalığın ırsiliği, kanser gibi konulara değinmiş ayrıca mikrop ve bulaşma konusunda kesin bilgiler veren İtalyan hekim Fracastor’dan (ö.1553) en az bir asır önce mikroptan bahsetmiştir. Akşemseddin, gördüğü bir rüya üzerine eseriyle aynı adı taşıyan mâddetü’l-hayât ilacının diğer adıyla mübarek sıvının da her türlü hastalığa iyi geleceğini söylemiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda Akşemseddin’in her derde şifa olduğunu söylediği mâddetü’l-hayât isimli ilacın içeriğinde yer alan yakut, cıva ve kükürdün, geçmişte de birçok hekim tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu hekimlerden birisi Akşemseddin’den dört asır önce yaşayan ve eş-Şifâ, en-Necât, Uyûnü’l-Ḥikme gibi musiki, felsefe, tıp alanlarında birçok önemli eseri kaleme alan İbn Sînâ’dır. Onun tıp alanında yazmış olduğu el-Kanun fi’t-Tıb isimli eseri ise yaşadığı döneme damgasını vurmuş, Batı’da yıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur. İbn Sînâ tıp tarihinde önemli bir yeri bulunan bu eserinde Akşemseddin gibi her derde şifa olacak bir ilaçtan bahsetmemiştir. Ancak tedavilere dair vermiş olduğu reçetelerde yakut, cıva ve özelikle de kükürdü çok sık kullanmıştır. Bu çalışma, İbn Sînâ’nın el-Kanun fi’t-tıb isimli eserinin içeriği ile her derde şifa olduğu söylenen mâddetü’l-hayât’ın içeriğinin karşılaştırılarak kullanıldıkları yerlerdeki benzerliklerinin ve farklılıklarının tespit edilmesi amacıyla kaleme alınmıştır.
