اولویت‌بندی زیرحوزه‌های آبخیز کوزه‌توپراقی بر اساس فرسایش خاک و تولید رسوب با استفاده از پسیاک اصلاح‌شده (MPSIAC) در محیط GIS

Abstract

امروزه کاهش منابع اراضی ناشی از فرسایش خاک، هر ساله خسارات فراوان جانی و مالی را در پی دارد. بنابراین در این پژوهش به‌منظور برآورد فرسایش خاک و تولیدرسوب با استفاده از روش تجربی پسیاک اصلاح‌شده (MPSIAC) و بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در حوضه آبخیز کوزه‌توپراقی استان اردبیل پرداخته شد. بدین منظور با استفاده از نقشه‌های پایه و بهره‌گیری از GIS لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز تهیه شد. پس از گردآوری، آماده‌سازی و ورود لایه‌های اطلاعاتی به محیط GIS و تلفیق این لایه‌ها میزان رسوب ویژه سطح حوضه بین ۷/۶۹ تا ۰/۷۶ تن در هکتار در سال محاسبه شد. مقدار کل و متوسط فرسایش سالانه خاک حوضه نیز به‌ترتیب برابر با 0 تا ۵۷/۶۲ و ۱۱/۶۶ تن در هکتار در سال به‌دست آمد. هم‌چنین بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار فرسایش در زیرحوزه‌ها براساس اولویت‌بندی مربوط به زیر حوزه‌های 15 و 36 است که مقادیر آن‌ها به‌ترتیب برابر ۲۸/۵۰ و ۲/۸۳ تن در هکتار در سال محاسبه شد. متوسط رسوب تولیدی برای حوضه مورد مطالعه ۳/۱۶ تن در هکتار در سال برآورد شد. اولویت‌‎بندی زیرحوزه‌ها بر اساس میزان فرسایش خاک نشان داد که زیرحوضه 15 و 34، به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار فرسایش (۲۸/۴۸ و ۲/۸ تن در هکتار در سال) را دارند. بر اساس میزان رسوب، زیرحوضه 16 و 34 به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار رسوب (۷/۱۶ و ۰/۷۶ تن در هکتار در سال را تولید می‌کنند. بر اساس نتایج به‌دست آمده از تحلیل پارامترهای مربوط به فرسایش در مدل MPSIAC، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که اولویت‌بندی انجام شده می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری و مدیریت در کنترل فرسایش و تولید رسوب در نظر گرفته شود

Keywords

• فرسایش خاک
• رسوب‌دهی
• شاخص‌ها
• اولویت کنترل فرسایش
• نسبت رسوب‌دهی