Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2019)
Ticaret Mecmuasına Göre Suriye’nin İktisadi Yapısına Genel Bir Bakış 1925
Abstract
25 Nisan 1922 Milletler Cemiyeti’nin 22. Maddesine göre, 28 Nisan 1919 da kurulan mandat sistemine dayanarak Suriye ve onun bir bölümü olarak tanımlanan Lübnan, “A” türü manda Yamaç, 2018:1157 olarak Fransa’ya verilmiştir. Manda yönetimi devlet yapısının şekillenmesinde ülkenin birbirinden farklı yapılarla karşı karşıya kalmasına sebep olmuştur. Manda yönetimi sadece gözetimi öngörmekle beraber ilerleyen dönemlerde Suriye ekonomisi üzerinden Fransız egemenliğine dönük politikaların uygulanma sahası haline gelmiştir. Bu süreçte Suriye de gümrük işlemlerinde sıkıntı, yüksek gümrük oranları Anadolu, Irak ve Filistin ile ticari ilişkilerin zayıflama ticari işlemlerde kurallar ile belirlenen standart ölçü birimlerinin olmaması ihracatın sürekli azalması ithalatın artması faiz oranlarının yüksek olması bu dönemin en önemli problemleri olarak görülmektedir. Çalışma da “Ticaret Vekaleti Mecmuası”nın 1925 tarihli Eylül sayısında yer alan Suriye’nin İktisadi durumu ile ilgili yer alan bilgiler çalışmanın temel konusu olmuştur. I. Dünya Savaşı sonrasında Suriye’nin Fransız manda yönetimine girmesiyle, ülkede devlet yapısının şekillenmesinde birbirinden farklı unsurlarla karşı karşıya kalmasına sebep olmuştur. Manda yönetimi sadece gözetimi ön görmekle beraber ilerleyen dönemlerde Suriye ekonomisi üzerinden Fransız egemenliğine dönük politikaların uygulanma sahası haline gelmiştir. Gelir getiren liman ve demir yollarının işletmeciliklerinin Fransız şirketlerine verilmesi, Suriye’deki Fransız askeri birliklerin masrafının Suriye gelir kaynaklarından sağlanması, tarım alanlarında büyük toprak sahiplerini koruyan politikalar takip edilmesi, Suriye’de üretilen tahıllardan yüksek karlar elde edilmesi, piyasa ve pazarları yöneterek Fransız tüccarlara yüksek oranlı kar elde edimine yardım edilmesi, her türlü dini ve ırk eğilimlerini kışkırtıcı politikalarda bulunması, gençliği etkileyen milli duygu aşılayan Suriye resmi okullarının bütçelerini azaltmaları, Fransız emellerine hizmet eden özel Katolik okulların sayılarını ve ödeneklerini yükseltmelerini, Suriye’de manda idaresini destekleyecek kişilerin yetiştirileceği okullar açmak, eğitim politikaları uygulamak, Fransızcayı Arapça ’ya eşit dil yaparken Arap İslam kültürü yerine Fransız klasikleri, Fransız tarih ve coğrafyasını eğitime yerleştirmek, Suriyeli öğrencileri Fransız bayrağını selamlamaya ve Fransız marşı söylemeye zorlamak, Suriye gazetelerini kontrol altına alarak manda döneminde Ermenileri destekleyen politikalar gerçekleştirmek, Fransızlar Suriye’de çeşitli söylentiler yayarak Suriye’nin tahıl ihracının yasaklanmasını sağlamış düşen tahıl fiyatları sebebiyle Fransız tüccarlar çok ucuza çok fazla miktarda tahıl almış, geleneksel ticaret şeklini sistematik olarak bozmak Avrupa’nın mallarına düşük gümrük vergileri uygulamak gibi Fransız egemenliğini yansıtan politikaları uygulama faaliyetlerine girişmişlerdir. Bu sebeple Suriye’nin ticari, bankacılık, gümrük dış ticaret gibi benzeri bir çok iktisadi içerikli konularının Fransız yönetimine bırakıldığı görülmektedir. Bu durum Suriye’nin iktisadi finansal boyutta manda yönetiminin güttüğü politika ve bu yönde şekillenen iktisadi yapılara göre yeni ticari boyutlara ve bileşenlere sahip olmuştur. Manda yönetimine giren Suriye’nin ilerleyen dönemlerde Suriye ekonomisinde Fransız ekonomisinin hakim olduğu politikaların uygulama alanı haline geldiği de bilgilerle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma da sonuç olarak, Suriye’nin Fransız mandası altındaki idari üretiminin iktisadi açıdan önemli gelişme göstermediğini, ifade etmek yanlış olmazken, bunu tetikleyen sebepler olarak doğu batı farklılığı, Suriye’nin Osmanlı imparatorluğundan ayrılması, iktisadi ve siyasi coğrafyanın parçalanması ve manda idaresi altında sömürgeci düşüncelerle uygulanan iktisadi politikaların Suriye’de ki İktisadi gelişmeyi olumsuz yönden etkilediği dergide yer alan bilgilerden de anlaşılmaktadır.
