Journal of Ottoman Legacy Studies (Nov 2019)

ÂSAFÎ DAL MEHMED ÇELEBİ’NİN ŞECÂ’AT-NÂME’SİNDE EDEBÎ TASVİRLER

  • Zehra GÖRE

DOI
https://doi.org/10.17822/omad.2019.133
Journal volume & issue
Vol. 6, no. 16
pp. 401 – 431

Abstract

Read online

Âsafî Dal Mehmed Çelebi’nin 1586’da III. Murad için yazdığı ve ona takdim ettiği Şecâ’at-nâme adlı eseri, 1578-85 tarihlerinde gerçekleştirilen Osmanlı-İran harplerini Serdar Özdemiroğlu Osman Paşa ekseninde anlattığı bir manzum tarihtir. Aruzun fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün kalıbıyla, mesnevi nazım şekliyle yazılan ve 6982 beyit uzunluğunda olan bu eser, gazavat-nâme türünün dikkat çekici örneklerinden biridir. Müellif eserinin giriş kısmında eserini Firdevsi’nin Şeh-nâme’si tarzında yazmayı amaçladığını belirtir. Şecâ’at-nâme, Âsafi Dal Mehmed Çelebi’nin Osmanlı-Safevî seferi esnasında müşahede ettiği ve yaşadığı hadiseleri nazmen anlatması itibarıyla orijinallik taşır. Bu yönüyle eser sadece tarihî bir vesika niteliğinde olmayıp şiir yönü de kuvvetli olan şairane bir üslupla yazılmış manzum bir tarih olma hüviyeti taşımaktadır. Türk edebiyatında XIV. asırda Ahmedî ile başladığı kabul edilen manzum tarih yazıcılığı ile artık tamamıyla hayal mahsulü manzum hikâyelerdeki ordu ve savaş sahnelerinin yanı sıra tarihî gerçekleri yansıtan tasvirlere yer verilmeye başlanmıştır. Bu eserler özellikle ordu ile ilgili tasvirlerde bir taraftan Firdevsî’nin Şeh-nâme’sindeki üslubunu esas alarak klasik tasvirlerde bulunurken diğer taraftan Şehnâme kalıplarının dışına çıkarak tarihî gerçeklere ve şahsi müşahedelere dayanan yerli tasvirler yapmışlardır. Bu çalışmada Âsafî Dal Mehmed Çelebi’nin Şecâ’at-nâme adlı manzum tarihinde gerek Şeh-nâme üslubuyla gerek yaşadığı ve müşahede ettiği vakalar çerçevesinde oluşturduğu edebî tasvirleri değerlendirilecektir.

Keywords