منظر (Nov 2016)
منظر راه در ایران
Abstract
مفهوم راه در ایران به دلیل وضعیت و تنوع جغرافیایی خاص، قدمت طولانی زیست، کوچ‌نشینی و لزوم تعامل بین اقوام ایرانی و ارتباط بین مراکز زیستی از دیرباز با مفاهیم و تعابیری که امروزه از راه در سایر نقاط زیستی جهان وجود دارد متفاوت است. راه‌ها مبتنی بر کریدورهای طبیعی، حفاظت مردم در مقابل تهدیدهای گوناگون و با بینشی فرهنگی ایجاد می‌شد. از این منظر راه به‌عنوان معبر یا محل عبور تلقی نمی‌شد بلکه خود مقصد و دربرگیرنده عناصر و نشانه‌های مربوطه و رویدادهای مختلف بود. رفتن در مسیر برخی از این راه‌ها خود رسیدن به مقصود محسوب می‌شد؛ مانند راه خراسان که علاوه بر اینکه بسیاری از استقرارگاه‌های زیستی را به هم متصل می‌کرد تبدیل به راه مهم زیارتی و فرهنگی در مقیاس حوزه فرهنگ ایرانی شده به‌گونه‌ای که تمامی مکان‌های زیست و عناصر مربوطه از نعمت بودن در راه خراسان بهره‌مند و متبرک می‌شدند. نشانه‌ها و مجموعه‌های وابسته به راه و پدیده‌های فرهنگی که در طول زمان ایجاد می‌شد خود به‌عنوان جذابیت‌ها و محل رجوع انسان‌ها تبدیل می‌شد. از این نظر شناخت راه در ایران می‌تواند مفهوم و معنای راه فرهنگی را که ایکوموس در دهه اخیر به‌عنوان موضوع ثبت آثار جهانی مطرح نموده توسعه بخشد. این نوشتار ضمن پرداختن به طرح مفهوم و تعاریف راه فرهنگی در جهان به اهمیت این نگرش و منظر راه در ایران و گونه‌های متنوع آن در دوره‌های تاریخی مختلف می‌پردازد.
