CÂMİʻÜ'N-NEZÂʼİR VE BAZI ARKAİK KELİMELERİN DİVAN ŞİİRİNDE KULLANIMI

Abstract

İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler T. 2955 numarada kayıtlı Cāmiʻüʼn-Neẓāʼir adlı nazire mecmuası, 154'ü zemin şiir olmak üzere 1232 gazelden oluşmaktadır. İstinsah tarihi ve müstensihle ilgili bir bilgi bulunmayan mecmua, yaklaşık 1560-65 tarihleri arasında istinsah edilmiştir. Başlıklarında şairlerin asıl isimleri, lakapları, memleketleri, meslekleri, öldükleri yerler gibi birtakım bilgiler barındıran eser, biyografik özellikler taşımaktadır. Söz konusu bilgiler bu yönüyle mecmuaya bir tezkire hüviyeti kazandırmaktadır. 130 varak üzerine yazılı mecmuada yer alan gazeller; mahallî kullanıma ait örnek ifadeler, bugünkü dilde kullanılmayan kelime ve kelime grupları, çok az kullanılan ya da unutulan deyim, atasözü ve kalıplaşmış ifadeler bakımından zengindir. Elinizdeki çalışma; Cāmiʻüʼn-Neẓāʼir'deki gazellerde yer alan, bugünkü dilde kullanılmayan kelime ve kelime grupları hakkındadır. Bu ifadelerden sözlüklerde karşılıkları bulunanlar kaynakları ile gösterildi. Sözlüklerde bulunmayanlar için teklifler sunuldu. Maddelerin örnek beyitleri öncelikle Cāmiʻüʼn-Neẓāʼir'den verildi. Bu ifadeler farklı eserlerde de tespit edildiyse, çalışmaya örnek olarak eklendi. Maddelerin karşılıklarının daha iyi anlaşılabilmesi için verilen örnek kullanımlar açıklanarak nesre çevrildi.

Keywords

• 16. yy
• arkaik kelime
• cāmiʻüʼn-neẓāʼir
• deyim
• eski türk edebiyatı
• mahallî kullanım