Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Jun 2019)
el-HATÎB el-BAĞDÂDÎ’YE GÖRE HADİS ÖĞRETİMİNDE HOCANIN NİTELİKLERİ el-CÂMİ’ ÖZELİNDE
Abstract
Eğitim ve öğretim faaliyetinin olduğu her zaman ve mekânda öğrenen ve öğretenlere ihtiyaç değişmeyecektir. Bir başka ifadeyle eğitim ve öğretim süreci içinde öğrenen insan, öğretimini alabileceği model bir öğreticiye muhtaçtır. Nitekim insan kişiliğinin ve inancının oluşumunda, hayat tarzının inşasında bir modele ihtiyaç duyar. Bu model, insanın kendi yaşadığı dönemden insanlar olabileceği gibi geçmişte yaşayan kimselerden de olabilir. Zira geçmişte yaşamış bazı insanların örnekliği kendi çağlarından sonra da devam etmiştir. Sözü edilen model şahsiyetler, kişilerin hayat tarzını, düşüncesini, inancını etkileyen ve her yönüyle örnek alınabilecek nitelikte kimseler olmuştur. Medeniyetlerin tarihinde kâmil insan diye de tabir edilen model insan hakkında muhtelif tasavvurlardan söz edilebilir. Bu tasavvurların değişim ve gelişiminde zamanın, kültürün, eğitim ve öğretim anlayışlarının rolleri kaçınılmazdır. Nitekim İslam eğitim ve öğretim tarihinde Hz. Peygamber ilk öğreticidir. İlk öğrenciler olarak ise Suffe ashabı sayılmaktadır. Zaman içinde bu vazifeyi peygamber mirasçıları görülen âlimler almış, onlar da çocuk, kadın- erkek demeden yaş ve cinsiyetine bakmaksızın bu faaliyeti her zaman ve mekânda yürütmüştür. İlk dönemlerden itibaren Müslüman bilginler eğitim- öğretim hakkında bir takım görüş ve düşünceler ileri sürmüşler ve bu hususta müstakil eserler kaleme almışlardır. Bu noktada makalemizde genel anlamda eğitim ve öğretimde özelde ise hadis rivayet ve edasında model öğreticinin niteliklerini incelemeyi amaç edindik. Bunun için sahasındaki şöhreti ile bilinen el-Hatîb el-Bağdâdî’nin el-Câmiʻ li Ahlaki’r-Râvi ve Âdâbi’s-Sâmiʻ adlı eser özelinde model öğreticinin vasıflarını ortaya çıkarmaya çalıştık. Makalemizde esas aldığımız erken dönem kaynakları arasında sayılan bu eser, temel kaynakların yanı sıra ortaya koymuş olduğu muhtelif rivayetlerle model insanın niteliklerini bize sunmaktadır. Ayrıca bu makalede ilk başta kısaca el-Hatîb ve el-Câmiʻi hakkında bilgi verilmiş, ardından hadis öğreticisinin sahip olması gereken niteliklerinden söz edilmiştir
