شناسایی و تحلیل پیشران های کلیدی مؤثر در ارتقاء تاب آوری سکونتگاه های روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مطالعه موردی: سکونتگاه های روستایی شهرستان فریمان)

Abstract

سکونتگاه­های روستایی به دلیل نارسایی زیرساخت­های ضروری، آسیب­پذیری بالایی در برابر مخاطرات محیطی دارند. براین اساس با وقوع مخاطرات محیطی خسارت­های جبران­ناپذیری بر این سکونتگاه­ها وارد می­شود؛ لذا جهت کاهش خسارت­های ناشی از مخاطرات، افزایش سطح تاب­آوری در برابر مخاطرات بسیار ضروری است. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی پیشران­های کلیدی جهت افزایش تاب­آوری سکونتگاه­های روستایی شهرستان فریمان در برابر مخاطرات است. روش پژوهش براساس روش جدید علم آینده‌پژوهی تحلیلی- ساختاری با به‌کارگیری ترکیبی از مدل­های کمی و کیفی است. با استفاده از روش­های دلفی و تحلیل اثرات متقابل به وسیلۀ نرم­افزار MICMAC عوامل کلیدی مؤثر در افزایش تاب­آوری سکونتگاه­های روستایی در برابر مخاطرات شناسایی و تحلیل شده­اند. جامعۀ آماری پژوهش 50 نفر که شامل 29 نفر از دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی روستاهای مورد مطالعه و 21 نفر دیگر نیز شامل افراد متخصص در حوزه مورد بررسی می­باشند. براساس نتایج به‌دست‌آمده 16 عامل بالا بردن همکاری و همگرایی مردم در زمان مخاطره، مسئولیت­پذیری سازمان­های دولتی و نهادهای محلی، مشارکت میان جوامع، بخش خصوصی و مقام­های محلی، اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ روستا از خطر مخاطرات توسط مدیریت محلی، بناهای مستحکم جهت استفاده در زمان خطر، اعطای اعتبارات و وام به آسیب­دیدگان، هماهنگی میان نهادهای مختلف و رسیدگی به‌موقع جهت کمک­رسانی، افزایش درآمدهای غیرکشاورزی روستاییان، استفاده از GIS در مدیریت مخاطرات طبیعی توسط سازمان­های ذی­ربط، آگاه­سازی مردم از راه­های مقابله با وقوع حوادث، مقاوم­سازی واحدهای مسکونی با مشاوره معماران محلی و مهندسین، استفاده از ابزارهای اطلاعاتی از سوی نهادهای ذی‌ربط، دسترسی به سازمان­ها برای مدیریت بعد از وقوع حوادث، آموزش مردم جهت ساخت­وسازهای مقاوم، ایجاد پوشش بیمه­ای در جنبه­های مختلف، آموزش و اجرای مانور توسط دستگاه­های دولتی مهم­ترین عوامل کلیدی مؤثر در افزایش تاب­آوری سکونتگاه­های روستایی در برابر مخاطرات محیطی شهرستان فریمان محسوب می­شوند.

Keywords

• مدیریت مخاطرات محیطی
• تاب آوری
• سکونتگاه های روستایی
• آگاه‌سازی و مشارکت
• مقاوم‌سازی