Bağlama Yapım Dinamiklerinin İcra Pratiklerine Etkisine Yönelik Yapımcı ve İcracı Görüşlerinin Değerlendirilmesi

Abstract

Bağlama, geçmişten günümüze Türk halk müziğinin en yaygın kullanılan çalgısı olmuş ve müzikal aidiyetinden farklı olan birçok müzik türünde kullanılır hâle gelmiştir. İcra sahasında meydana gelen bu genişlemeye paralel olarak gerek çalım gerekse yapım tekniklerinde birtakım yenilikler meydana gelmiştir. Her iki disiplin özelinde meydana gelen bu yenilikler, yapımcıları çağın ve icracıların ihtiyaçlarına uygun bir bağlama yapmaya, icracıları da icra pratikleri ve beklentileri doğrultusunda bir bağlamaya sahip olmaya yönlendirmiştir. Bu hususta bağlama yapımı ve icrası, birbiriyle dirsek teması olan ve bütüncül ele alınması gereken iki disiplin olarak icracı ve yapımcıların yakından ilgilendikleri bir konu olmuştur. Özellikle ileri düzey icracıların icra ettikleri eser repertuvarının zenginliği ve bu eserlerin zorluk derecesi gibi durumlar, kullanılan bağlamanın niteliklerini önemli hâle getirmiştir. Nitel bir durum çalışması olan bu araştırmanın amacı; icracı ve yapımcı gözünden kaliteli bir bağlamanın niteliklerini belirleyerek buna etki eden değişkenleri, kaliteli bir bağlamanın icra pratikleri üzerindeki etkisini, icracıların bağlama tercihlerini ve yapımcıların yapım tekniklerini etkileyen değişkenleri ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda uzman görüşü alınarak belirlenen 11 usta yapımcı ve 11 usta icracı ile 4 açık uçlu sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi uygulanarak kategorize edilmiş ve bu kategoriler frekans ve yüzde bilgilerini yansıtacak şekilde tablolaştırılmıştır. Kaliteli bir bağlama niteliği ve oluşumunu etkileyen değişkenler konusunda katılımcıların benzer görüşler dile getirmelerinin yanı sıra zıt görüşlere de sahip oldukları sonucuna varılmıştır. Kaliteli bir bağlamanın icra pratikleri üzerindeki etkisine ilişkin katılımcıların büyük ölçüde benzer düşündükleri, ancak bazı katılımcıların farklı yaklaşımlar sergiledikleri görülmüştür. İcracıların bağlama tercihlerinin kişisel yaklaşımları ve icra pratikleri temelinde şekillendiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte icra pratiklerinin, bağlama yapım sürecinde bazı yapımcılar tarafından dikkate alınırken bazı yapımcıların standart bir yapım tekniği benimsedikleri görülmüştür. Araştırma kapsamında elde edilen sonuçlardan yola çıkarak öneriler sunulmuştur.