شناسایی ترکیبات آلی فرّار رقم‌های انار و اثر آنها بر جلب کرم گلوگاه انار Ectomyelois ceratoniae (Zeller) (Lep.: Pyralidae)

Abstract

کرم گلوگاه انار Ectomyelois ceratoniae ، یک آفت کلیدی در باغ‌های انار در ایران است. استفاده از ترکیبات فرّار گیاهی به­عنوان یکی از عوامل موثر در تغییر رفتار حشرات است که گامی مهم در مبارزه با آفات و در نتیجه کاهش مصرف آفت­کش‌ها و کاهش خطر برای انسان و محیط­زیست است. در این راستا، ترکیب­های آلی فرّار از شاخ و برگ و میوه درختان انار رقم‌های کدرو، رباب و شیرین­شهوار جمع­آوری و با روش کروماتوگرافی گازی- طیف­سنجی جرمی (GC-MS) شناسایی شدند. به ترتیب، در شاخ و برگ این رقم­ها 17، 33 و 24 و در میوه آنها 42، 23 و 26 ترکیب آلی فرّار شناسایی شد. فراوان­ترین ترکیب شناسایی شده در شاخ و برگ و میوه رقم کدرو به­ترتیب 2,6-Dimethoxyphenol (01%/51) و 6- Aza-5,7,12,14-tetrathiapentacene (92%/36) بود. این ترکیبات به­ترتیب در شاخ و برگ و میوه رقم رباب، Bis (2-ethylhexyl) phthalate (37%/46) و 6-Aza-5,7,12,14-tetrathiapentacene (24%/32) و در شاخ و برگ و میوه رقم شیرین­شهوار، 9,17-Octadecadienal, (Z)- (62%/27) و Benzoic acid, 2,5-bis (trimethylsiloxy) -trimethylsilyl ester (25%/46) از ترکیبات اصلی بود. بررسی پاسخ بویایی ماده‌های‌ جفت­گیری­کرده کرم گلوگاه انار در تونل باد نشان داد که حشره‌های ماده از نظر آماری به­صورت متفاوت به بوی شاخ و برگ و میوه ارقام کدرو، رباب و شیرین­شهوار درختان انار جذب می­شوند. نتیجه این پژوهش می­تواند در توسعه روش­های مدیریت بر اساس به­کارگیری مواد پیام­رسان شیمیایی همانند شکار انبوه، دورکردن کرم گلوگاه انار و یا جلب دشمنان طبیعی آن استفاده شود.

Keywords

• کروماتوگرافی گازی
• طیف‌سنجی جرمی
• بویایی‌سنجی
• ترکیب‌های آلی فرّار
• کرم گلوگاه انار