منظر (Jun 2021)
منظر آب-محور، نقش نظام آبی در شکل‌گیری منظر باغستان سنتی قزوین و حفاظت از آن
Abstract
بخش مهمی از تمدن ایران در پیوند با مدیریت و بهره‌برداری از منابع آبی در مقیاس‌های مختلف شکل‌گرفته است. باغستان سنتی قزوین از نمونه‌های منحصربه‌فرد در پیوند میان زیرساخت‌های آبی و توسعۀ سکونتگاه‌های انسانی در فلات ایران به‌شمار می‌رود. در نیم قرن اخیر، باغستان به‌صورت‌های مختلف با نابودی و تخریب روبرو بوده و اهمیت حفاظت منظر آن در دهه‌های اخیر مورد بحث قرار گرفته است. این نوشتار با سؤال از چگونگی حفاظت از منظرباغستان، با شیوۀ تفسیری-تاریخی به خوانش منظر باغستان قزوین از دریچۀ زیرساخت آبی شکل‌دهنده به آن می‌پردازد. به این منظور با رجوع به مستندات تاریخی، تصاویر و نقشه‌ها، در کنار مطالعات معاصر در باب باغستان قزوین و رجوع به تاریخ شفاهی، مصاحبه با متولیان و باغداران، به واکاوی نقش زیرساخت آبی در شکل‌گیری مؤلفه‌ها و فرایندهای شکل‌دهنده به منظر باغستان قزوین می‌پردازد. درنهایت این نوشتار منظر باغستان قزوین را منظری آب-محور بر‌می‌شمارد. منظری که در تمامی مقیاس‌های سرزمینی، محلی تا خُرد متأثر از نحوۀ مدیریت و بهره‌برداری از منابع آبی بوده است. به این ترتیب حفظ و احیای منظر باغستان قزوین را درگرو حفظ و احیای سیستم سنتی آبی آن به‌عنوان مؤلفۀ بنیادی منظر باغستان می‌داند.
Keywords
