Turizmin Arazi Kullanımı Üzerindeki Etkileri ve Arazi Kullanım Senaryoları: Bodrum-Datça Örneği

Abstract

Bu çalışma, turizmin Bodrum ve Datça'da arazi kullanımı üzerindeki kapsamlı ve karmaşık etkilerini incelemekte ve gelecekteki arazi kullanım senaryolarının oluşturulmasına ilişkin ayrıntılı bir analiz sunmaktadır. Çalışma, turizmin bu bölgelerdeki arazi kullanımı üzerindeki etkisinin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını ve zaman içinde meydana gelmiş olabilecek değişikliklerin tespit edilmesini amaçlamaktadır. Çalışma, turizmin arazi kullanımı üzerindeki mekânsal etkilerinin kapsamlı bir analizini sağlamak için uydu görüntüleri, istatistiksel veriler ve görüşmeler gibi çeşitli veri kaynaklarından yararlanmaktadır. Çalışma, turizm hareketlerinin arazi kullanımı üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkileri olduğunu ve olumsuz etkilerin genellikle olumlu etkilerden daha ağır bastığını belirtmektedir. Bodrum'da 1980'lerden bu yana artan turizm hareketleri, arazi kullanımı için yapay alanların geliştirilmesine, tarım ve ormanlık alanların tahrip edilmesine yol açmıştır. Yapay alanların yarımadanın neredeyse tamamını ele geçirdiği Bodrum Yarımadası bu eğilimin en iyi örneğidir. Buna karşılık Datça Yarımadası, turizm hareketlerinde daha yeni bir ivme yaşamış ve turizmin arazi kullanımı üzerindeki etkisi daha az şiddetli olmuştur. Çalışmanın yöntemi doğrultusunda öncelikle literatür taraması ile araştırma konusu ile ilgili kaynaklar; coğrafya, şehir planlama, mimarlık, mühendislik gibi farklı bilim alanları çerçevesinde taranan kitaplar, tezler, makaleler, çeşitli kurum ve kuruluşlardan alınan rapor ve planlar derlenmiştir. Buna göre; turizm ve turizmin mekânsal etkileri, turizmin Bodrum ve Datça’da gelişimi, turizmin mekânsal büyüme etkileri, simülasyon modellerinde kullanılan Yapay Sinir Ağları (YSA) modeli ile Uzaktan Algılama (UA) gibi araştırma konularına ilişkin kaynaklar incelenmiştir. Arazi kullanımının belirlenmesi ve gelecek arazi tahminlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla farklı yıllara ait Landsat uydu görüntüleri, topoğrafya haritaları, Sayısal Yükselti Modeli (SYM) gibi birçok farklı öznitelik bilgisine sahip vektör ve istatistiki veriler kullanılmıştır. Bu doğrultuda çalışma alanındaki arazi kullanımının belirlenmesi ve değişim analizlerinin yapılabilmesi için Landsat uydu görüntüleri, ABD Jeoloji Servisi (USGS) üzerinden temin edilmiştir. Bu bağlamda 1990, 2000, 2006, 2012, 2018 ve 2022 yılına ait uydu görüntülerinden yararlanılmıştır. Çalışmada ayrıca GeoSOS-FLUS paket programı kullanılarak 2026, 2030 ve 2034 yılları için arazi kullanım senaryoları oluşturulmuştur. Senaryolar, mekansal analiz ve modelleme de dahil olmak üzere bir dizi yöntem kullanılarak oluşturulmuş ve turizmin arazi kullanımı üzerindeki mekansal etkilerinin ayrıntılı bir analizini içermiştir. Çalışma hem Bodrum hem de Datça'da tarımsal ve ormanlık alanlar pahasına yapay alanların gelişmeye devam edeceğini öngörmektedir. Çalışma, Bodrum’da 2022 yılında 102 km2 olan yapay alanların 2034 yılına kadar yaklaşık 140 km2’ye, Datça'da ise 2022 yılında 33 km2 olan yapay alanların 2034 yılında 61 km2'ye çıkacağını tahmin etmektedir. Çalışma, yapay alanların düşük yükseklik ve eğim değerlerine sahip kentsel alanlar ve yol ağları çevresinde gelişme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmanın bulguları, turizmin doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için sürdürülebilir turizm uygulamalarının önemini vurgulamaktadır. Çalışma politika yapıcıların ve paydaşların, turizm endüstrisinin ihtiyaçları ile doğal kaynakların korunması arasında denge kuran sürdürülebilir arazi kullanım uygulamalarına öncelik vermelerini önermektedir. Çalışma, Bodrum ve Datça’da turizmin arazi kullanımı üzerindeki mekânsal etkilerine ilişkin önemli bilgiler sunmakta ve gelecek nesiller için çevrenin korunması amacıyla sürdürülebilir turizm uygulamalarına ve sorumlu arazi kullanım planlamasına duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır. Ayrıca gelecek araştırmacılar için Bodrum ve Datça gibi önemli turistik bölgelerde turizmin arazi kullanımı üzerindeki etkilerini ve gelecek arazi kullanım senaryolarını inceleyen kapsamlı bir araştırma önerilebilir. Nitekim yapılacak çalışma, turizm faaliyetlerinin bölgedeki arazi kullanımı üzerindeki etkilerini belirlemek ve sürdürülebilir arazi kullanımı senaryoları geliştirmek için daha geniş yıl aralıklı olarak çalışılabilir.