شناسایی استانداردهای لازم و رتبه‌بندی محصولات کشاورزی برای معامله در بازارهای آتی

Abstract

بازار­ آتی پررونق و کارآی محصولات کشاورزی می‌تواند به روند توسعه در این بخش کمک کند. در واقع، افزایش کارآیی بازار محصولات کشاورزی، کاهش حاشیه‌های بازاریابی و بهبود شبکه انبارداری، بسته‌بندی و توزیع محصولات، به ‏همراه توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، مجموعه عواملی هستند که می‌توانند روند رشد و توسعه بخش کشاورزی را سرعت بخشند. تحقیق حاضر با هدف شناسایی استانداردهای لازم و رتبه‌بندی محصولات کشاورزی برای معامله در بازارهای آتی انجام گرفت. بدین منظور، به بررسی دوازده محصول کشاورزی پذیرفته ‏نشده در بورس کالا و بازارهای آتی پرداخته شد. در تحقیق ترکیبی (کیفی- کمی) حاضر، برای دستیابی به هدف یادشده، نخست، با بهره­‌گیری از روش داده‌‏بنیاد و انجام مصاحبه با خبرگان، استانداردهای لازم برای پذیرفته شدن محصولات کشاورزی در بازار آتی شناسایی شد؛ سپس، محاسبه کمی استانداردها و سرانجام، برآورد رگرسیون و رتبه‌بندی محصولات برای ورود به بازار آتی صورت گرفت. داده­‌های پژوهش شامل اطلاعات سال‌های 96-1387 بود که از بانک‌های اطلاعاتی بورس کالای کشاورزی، وزرات جهاد کشاورزی، گمرک جمهوری اسلامی ایران و مرکز آمار ایران استخراج شد. در نهایت، نتایج حاصل از دسته­‌بندی و گروه‌بندی استانداردها برای پذیرش در بازارهای آتی بر اساس عوامل مخاطرة (ریسک) درآمدی محصولات، اندازه بازار نقدى، هزینه سیالیت، درجه همگنی، درجه تجاری بودن و فسادپذیری به‏ دست آمد. همچنین، محصولات مورد بررسی بر اساس ارزش مبادلات آتی، به ‏ترتیب اولویت، عبارت بودند از ذرت علوفه‌ای، پسته، خرما، کشمش، کلزا ، ذرت دانه‌ای، نخود، سویا، عدس، گندم، چای و جو. بنابراین، بر اساس الگوی برآوردی، محصولات ذرت علوفه‌ای، پسته، خرما و کشمش، به ‏ترتیب، دارای بیشترین ارزش برای معاملات آتی شناخته شدند. در نتیجه، محصولاتی که ارزش معاملات آتی بیشتری دارند، در معاملات آتی می ­توانند موفق‌تر عمل کنند. از این­ رو، پیشنهاد می­‌شود که سیاست­گذاران بخش کشاورزی در ایجاد بازار آتی محصولات کشاورزی عوامل شش ‏گانة پیش‌‏گفته را مد نظر قرار دهند.

Keywords

• بازار آتی
• محصولات کشاورزی
• شناسایی استانداردها
• رگرسیون پنل
• تئوری داده‌بنیاد