پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (May 2020)
مطالعه بانک بذر خاک در ذخیره‌گاه جنگلی باغ شادی هرات، استان یزد
Abstract
سابقه و هدف: بررسی و ارزیابی ذخایر بذری خاک در یک اکوسیستم، اطلاعات ارزشمندی از وضعیت ترکیب گیاهی آن اکوسیستم فراهم می‌آورد. این بررسی‌ها منجر به درک و شناخت هرچه بیشتر شرایط پوشش گیاهی آن منطقه خواهد شد. در تحقیق پیش‌رو برای نخستین‌بار پتانسیل بذری خاک در منطقه حفاظت شده باغ شادی یزد مورد مطالعه قرار گرفت.مواد و روش‌ها: ابتدا دو محدوده تحت چرا و قرق از رویشگاه جنگلی باغ شادی یزد با تیپ مشابه انتخاب شدند. سپس در هر منطقه (تحت قرق و چرا) تعداد 20 پلات دایره ای به شعاع 12متر برداشت شد. نمونه برداری از بانک بذر تا عمق 10 سانتی متری خاک و در دو عمق (0 تا 5 و 5 تا 10 سانتیمتر) در زیر تاج درختان و نیز فضای بیرون تاج در دو فصل رویشی (بهار و پاییز) صورت گرفت. تراکم، ترکیب و غنای گونه ای نمونه های بانک بذر خاک به روش ترکیبی (استخراج بذور درشت و جوانه زنی بذور ریز) برآورد شد.یافته‌ها: عمق خاک اثر معناداری بر بانک بذر خاک داشت. تأثیر فصول رویشی بهار و پائیز بر بانک بذر خاک منطقه، متفاوت بود و فصل پائیز به لحاظ تعداد، تراکم و مقادیر عددی شاخص‌های تنوع زیستی، مقادیر بالاتری را نسبت به فصل بهار نشان داد. همچنین بر اساس نتایج، تعداد و تراکم بانک بذر در زیر پوشش تاجی بیشتر از خارج آن بود و قرق اثر معنی‌دار بر بانک بذر خاک نداشت. نتایج آزمون t مستقل نشان داد از نظر غنا بین منطقه تحت چرا و قرق تفاوت معنی داری وجود ندارد اما در منطقه تحت چرا، تعداد بذر نسبت به منطقه حفاظتی بیشتر است. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل واریانس نشان داد که فصل رویشی و تاج پوشش بر همه پارامترهای مورد مطالعه بانک بذر خاک اثر معنی داری داشتند. همین طور مقایسه شاخص های عددی تنوع زیستی بانک بذر خاک در مناطق تحت چرا و قرق نشان داد که مقادیر غنای گونه ای، تنوع سیمپسون، شانون وینر و یکنواختی پیلو در فصل پائیز نسبت به فصل بهار و در زیر تاج نسبت به بیرون از تاج به طور معنی داری بیشتر است.نتیجه‌گیری: در منطقه تحت چرا نیز به اندازه کافی بذر گونه‌های مختلف تولید می‌شود اما شاید پس از سبز شدن توسط دامها و موجودات منطقه از بین می‌روند. در واقع قرق با توجه به تراکم و تنوع بذر برآورد شده بانک بذر خاک، به تنهایی زادآوری جنگل را تضمین می کند اما در عین حال به نظر می رسد باید جهت رفع مشکلات خشکیدگی بادام و آفات بویژه سوسک های چوبخوار تدبیری اندیشیده شود.
Keywords
