همبستگی ژنوتیپی و تجزیه مسیر صفات مرتبط با عملکرد دانه و عملکرد روغن کلزا در شرایط تنش کم‌آبی و بدون تنش

Abstract

اصلاح و دست‌یابی به ارقامی از گیاه کلزا که دارای عملکرد قابل‌قبول بوده و بتوانند شرایط آب‌و‌هوایی خشک و نیمه‌خشک کشور را تحمل نمایند، حائز اهمیت است. انتخاب بر اساس یک یا چند صفت زراعی بدون توجه به نحوه ارتباط و همبستگی بین صفات گمراه‌کننده بوده و اطمینان از نتایج مورد انتظار را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ لذا شناخت ارتباطات ویژگی‌های ژنتیکی ارقام به‌ویژه در شرایط تنش‌های محیطی بسیار حائز اهمیت می‌باشد. از این رو به‌منظور بررسی ارتباطات و همبستگی ژنتیکی صفات و تعیین صفات مؤثر بر عملکرد دانه و روغن در ارقام مختلف کلزا، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط تنش کم‌آبیاری انتهای فصل رشد و شرایط بدون تنش اجرا گردید. نتایج نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر تمامی صفات اختلاف معنی‌داری دارند و هم‌چنین تنش خشکی باعث کاهش تظاهر در تمامی صفات گردید. ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی بین تمامی صفات محاسبه شد و با استفاده از رگرسیون گام‌به‌گام مناسب‌ترین مدل در هر دو محیط ارائه شد. تجزیه مسیر روی همبستگی ژنتیکی بین عملکرد دانه و سایر صفات مرتبط نشان داد که در شرایط بدون تنش، صفات تعداد خورجین در هر بوته و طول خورجین اثر مستقیم و بالایی روی عملکرد دانه داشته در حالی‌که در شرایط تنش خشکی، طول خورجین و ارتفاع بوته بیش‌ترین اثر مستقیم را نشان دادند. هم‌چنین نتایج نشان داد که عملکرد دانه بیش‌ترین اثر مستقیم را در هر دو شرایط محیطی بر روی عملکرد روغن دارد؛ بنابراین مهم‌ترین صفات به‌عنوان شاخص گزینش برای افزایش عملکرد دانه و عملکرد روغن در شرایط تنش خشکی به‌ترتیب شامل طول خورجین و عملکرد دانه بود.

Keywords

• تجزیه مسیر
• رگرسیون گام‌به‌گام
• عملکرد روغن
• همبستگی ژنتیکی