هنر اسلامی (May 2023)
تبیین جایگاه شهود در متون منثور فارسی عرفانی با استناد به آثار عرفا قرن پنج تا هفت و انعکاس آن بر نگاره های اسلامی
Abstract
شهود، یکی از مهم‌ترین موضوعات عرفانی محسوب می‌شود که عرفای بسیاری از قرن سوم هجری در آثار خود به مراتب، مصادیق و احوال آن اشاره کرده‌اند. این مهم در بیان احوالات و اکتشافات شهودی آن‌ها به‌وضوح نمایان است. به اعتقاد اندیشمندان این حوزه مفهوم شهود همانند بسیاری از مفاهیم دیگر عرفانی با گذر زمان در آثار عرفا تطور و تکامل پیدا کرده است. هدف نگارش این پژوهش بررسی سیر تحول و تطور شهود در متون فارسی عرفانی منثور از ابتدای قرن پنجم تا انتهای قرن هفتم و انعکاس آن در نگارگری اسلامی می‌باشد. این پژوهش، در حوزه تحقیقات نظری و جزو تحقیقات توصیفی- تحلیلی به‌شمار می‌رود. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که پس از ظهور اصطلاحات عرفانی در حوزۀ ادبیات عرفانی، مفهوم شهود تحولات شگرفی یافت. به‌طوری‌که اذعان کردند شهود مولود تزکیه نفس است و در سیر تکاملی عارف نقش به‌سزایی دارد و یکی از مراحل مهم شناخت حق محسوب می‌شود. با استناد به آثار عرفا این قرون، عرفا در قرن پنجم علاقه‌شان به مسئله شهود با واژۀ رؤیت بیشتر همسو بود. در قرن ششم واژه‌های مشاهده و مکاشفه و شهود قرین شده‌اند و در قرن هفتم به تمایز بین شهود و مشاهده و کشف اعتقاد داشتند. این مفاهیم عرفانی در نگارگری اسلامی نیز نمود یافته است. اهداف پژوهش: بررسی و تحلیل حوزه مفهوم شهود در آثار منثور عرفانی قرن 5 تا 7 هجری. بررسی جلوه‌های شهود و عرفان در نگارگری اسلامی. سؤالات پژوهش: مفهوم شهود در آثار منثور عرفانی قرن 5 تا 7 هجری چگونه بازتاب یافته است؟ شهود و عرفان در نگارگری اسلامی چگونه منعکس شده است؟
Keywords
