Kader (Jun 2020)
KUR’ÂN’IN “KONUŞMACI BOYUTLARI”NIN ANALİZİ - TEKFİR SORUNU: KİM, KİMİ, HANGİ YETKİYLE TEKFİR EDEBİLİR?
Abstract
Bu çalışmada klasik ve çağdaş tefsirlerin Kur’ân’da Allah’ın doğrudan ifadeleri ile O’nun alıntı yaptığı ifadeler arasındaki farklar anlamındaki “konuşmacı boyutları”na yeterli ve tutarlı bir şekilde değinilmediği savunulmaktadır. Bu doğrultuda bu kategorik ayrımların geçmiş dönemlerde yapılmamış olması sebebiyle konuyu açıklamaya yönelik sayısız, bazen de zorlama yorumların yapıldığı iddia edilmektedir. Makalede hem Müslümanlar arası tarihî, hem de kültürler arası güncel öneme sahip tekfir konusu ele alınmaktadır. Bu konu vasıtasıyla tekfir pratiği, Kur’ân’daki çeşitli hitap boyutlarının dikkate alınmasıyla hem Müslümanlar hem de Müslümanlar ile Müslüman olmayanlar arasındaki ilişkiye dair bambaşka görünümler arz etmektedir. Çalışmada “konuşmacı boyutları”nın kategorik ayrımı yöntemi, Kur’ânî bir kavram olarak kâfirûn ve onun türevleri (ve kısmen müşrikûn) üzerinde, yani Müslüman olmayanlara imansız(kâfir) diye hitap edilmesi üzerine uygulanmaktadır. Bu makalenin temel sorusu ise şudur: Herhangi bir Müslüman’ı veya başka inançtan olan kimseyi kâfir olarak nitelemeye (tekfir etmeye) kim, nasıl yetkilidir? Kur’ân’daki peygamber kıssalarından anlaşılmaktadır ki Tanrı’nın ve O’nun peygamberlerinin farklı konuşmacı boyutlarını kullanmaları Tanrı’ya ve peygamberlere farklı iletişim biçimleri ve meşruiyetleri vermektedir. Bu durum özellikle Hz. Muhammet ve Hz. Mûsâ’nın uygulama örneklerinde ve tepkilerinde açıklığa kavuşturmaktadır. Konuşmacı boyutlarının kategorik ayrımı bizim, tekfir pratiğini uygulamanın yanlış olduğunu ve hiçbir meşruiyete dayanmadığını anlamamıza yardımcı olmaktadır. Başkalarının âhiret hayatını etkileyebilecek türden kader-hükmünü vermemek ve bu işi Tanrı’ya bırakmak her Müslüman’ın görevi olmalıdır. Bir Müslüman, muhalif görüşlere dair yargılarında insan onuruna yaraşır ölçüleri koruyan peygamberlerin örnekliğine güvenmelidir. [Mütercim]
