Journal of Literature and Humanities (Dec 2023)
İspir/Erzurum’da Bağdadi Kubbeli Armutlu Mahallesi Camii
Abstract
Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğu Anadolu’daki en önemli vilayetlerinden birisi olan Erzurum, stratejik konumu ile hem ticari hem askeri açısından tarih boyunca önemini korumuştur. Bir çok devlete ev sahipliği yapan bölge aynı zamanda kültürel etkileşimin birleşim noktalarından birisidir. Erzurum’u kuzeyde Karadeniz’e bağlayan ilçelerin başında İspir gelmektedir. 1514’te Osmanlı topraklarına katılan ve 1515’te sancak yapılan bölge, kültürel zenginlik bakımından da dikkat çekmektedir. Karadeniz’in mimari geleneğini bölgede yaşatan İspir’deki Armutlu Mahallesi Camii de diğer yapılar arasında dikkat çeken bir örnektir. Mimari yapısı ve ahşap süsleme kompozisyonları ile bölgedeki camiler arasında önemli bir yer tutan yapı, özellikle bağdadi kubbe anlayışı ile farklılaşmaktadır. Osmanlı’nın klasik döneminde Mimar Sinan ile kullanılmaya başlanan bağdadi kubbe, özellikle Batılılaşma dönemi içerisinde başkent olmak üzere Anadolu genelinde sıkça tercih edilmiştir. Bu tercih Karadeniz Bölgesi’nde daha çok kullanım alanı bulmuştur ki bölgenin ağaç konusundaki zenginliği ve ahşap ustaların varlığı bu kanıyı destekler mahiyettedir. Erzurum camilerinde ahşap tavan, kırlangıç veya kargir kubbeli eserlerle karşılaşılırken Bağdadi Kubbe’nin çok fazla benimsenmediği görülmektedir. İspir’deki cami de ise bu örtü sistemi Karadeniz etkisinde şekillenmiştir. Kubbe kurgusu dışında, iç mekândaki minber, vaaz kürsüsü ve mahfildeki ahşap bezemeler, iki bölge arasındaki kültürel etkileşimi ortaya koyması açısından önem arz etmektedir.
Keywords
