بررسی جغرافیای تاریخی در غزلی از حافظ

Abstract

جغرافیای تاریخی یک گرایش علمی جدید است که بین دو علم تاریخ و جغرافیا قرارگرفته‌است و در این علم به علوم طبیعی در حیطة جغرافیا و علوم روحی (انسانی) در حیطة تاریخ پرداخته‌می‌شود. با اینکه جغرافیای تاریخی از این دو علم استخراج می‌شود به نحوی می‌توان گفت، این دو علم را نیز تغذیه می‌نماید. با توجه به اینکه شاعران نیز به ‌مانند جغرافی-نگاران و مورخان به علوم طبیعی و روحی در اشعار خود توجه دارند؛ بنابراین بعضی از شاعران که در جنگ‌ها و در سفر و حضر با پادشاهان و امیران بوده‌اند اشعار آنها حاوی نکات نغز و بدیعی در این خصوص می‌باشد. گاهی اشاراتی در شعر شاعران یافت می‌شود که در سایر آثار تاریخی کمتر به آن پرداخته شده‌است. اگرچه حافظ طبق شواهد فردی اهل مسافرت و سیاح نبوده است اما به مناطقی گاه اشاره می‌کند که در خور توجه است. حافظ در مقایسه با سایر شاعران بزرگ از جمله سعدی اشارت اندکی دارد اما همین اشارات کوچک گاه در شعر زیبای ایشان بسیار چشمگیر و قابل توجه است. از جمله این شاعران می‌توان به حضرت حافظ اشاره کرد که در اشعار خود به نحو احسن اشارات خوبی در این خصوص دارد و به ویژه در یک غزل با مطلع «تویی که بر سرِ خوبانِ کشوری چون تاج» این علم را به خوبی در اشعار نغز خویش آشکار نموده‌است. یافته‌های مقاله حاکی از آن است که حافظ در این غزل اشارات روشنی به برخی اقالیم و مباحث تاریخی داشته‌است که برای مورخین و پژوهشگران حوزة جغرافی اطلاعات مفیدی ارائه کرده‌است.

Keywords

• حافظ
• شعر
• غزل
• جغرافیای تاریخی