Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Mar 2023)
GAGAVUZLARIN ANADOLU'YA GÖÇ ETTİRİLMESİNE YÖNELİK TÜRK DİPLOMATLARIN GİRİŞİMLERİ (1930-1940)
Abstract
ÖZ: Cumhuriyet'in ilk yıllarında Romanya ve Bulgaristan'da görevli Türk diplomatlar, Türkçe konuşan Hristiyan Ortodoks inancına mensup Gagavuzlar'la yakından ilgilenmişlerdir. Türk Ocakları Başkanlığı görevinden sonra Romanya’ya Elçi unvanıyla atanan Hamdullah Suphi bey, Gagavuz halkının toplu olarak Türkiye'ye göç ettirilmesi fikrini ortaya atan ve bunu savunan en önemli diplomatik figür olarak karşımıza çıkmaktadır. 1930-1940 yılları arasında Türkiye-Romanya ikili ilişkilerinin en önemli konu başlıklarından biri Romanya'daki Müslüman Türklerin Anadolu'ya göçü meselesidir. Düzensiz olarak gerçekleşen ve Müslüman Türklerin maddi ve manevi olarak zararına yol açan bu göçler konusunda Romanya ve Türkiye arasında 1936 yılında bir göç anlaşması imzalanmıştır. Sözkonusu dönemde önemli bir bölümü Romanya sınırları içerisinde yaşayan Hristiyan Gagavuzların da Türkiye'ye göçü ve bahsekonu göç anlaşması kapsamına alınmaları konusu tartışılmışsa da bu proje gerçekleşmemiştir. Gagavuzların Türkiye'ye göç ettirilmesi fikrine dönemin Türk elitleri arasından destek verenler olduğu gibi buna itiraz edenler de bulunduğu, ayrıca Yunanistan ve Fener Rum Patrikliği'nin de böyle bir göçe karşı çıktığı, öte yandan Romen makamlarının da Gagavuzların Türkiye'ye göçü konusuna mesafeli yaklaştıkları görülmektedir. ABSTRACT: During the early republican era, Turkish diplomats assigned to Bulgaria and Romania were closely interested with the Turkish-speaking Christian Orthodox Gagauz people living in these countries. Hamdullah Suphi, who was assigned as the Turkish ambassador to Bucharest, appears to be the first diplomatic figure to propose the collective immigration of Gagauz people to Turkey. It is observed that, during the 1930-1940 period, the immigration of Turks from Romania was at the forefront of Turkish-Romanian bilateral issues. The uncoordinated and irregular immigrations were causing material and moral damage for the Turks in Romania. In order to plan and coordinate properly the immigration process, an agreement was finalized between the two countries in 1936. Even though the immigration of Gagauz people to Turkey within the framework of the aforementioned agreement has been debated, this project was not achieved. Whereas the idea of Gagauz immigration to Turkey was supported by some Turkish elites, it was rejected firmly by others. It is also observed that Greece and the Greek Orthodox Patriarchate of Phanar in Istanbul were also against the Gagauz immigration. Concerning the Romanian authorities, they also were reluctant about this immigration project.
Keywords
