IDA: International Design and Art Journal (Dec 2019)
Konya’da İşlev Değiştiren Türk Hamamları Üzerine Bir Değerlendirme: Meram Hasbey Hamamı
Abstract
Hamamların varlığının ortaya çıkması ile insanlık tarihinde su artık sadece yaşamsal bir ihtiyaç olmaktan çıkmış olduğu yapılan araştırmalar ile anlaşılmıştır. Bu bilgiler sayesinde insanların ilk olarak Yunan medeniyetlerinde inşa ettikleri hamam yapılarını, sağlıklı yaşam için kullandıkları ve devam eden dönemlerde ise birer toplantı mekânları, spor alanları ve günlük hayatın vazgeçilmez parçaları olduğu tespit edilmiştir. Yapılan bu araştırmanın amacı, geçmişteki günlük hayatın önemli bir figürü olan hamamların, günümüzdeki kültürel ve teknolojik açıdan gelişim ve akabindeki değişimlerin etkisi nedeniyle eski ehemmiyetini kaybetmesi üzerine işlevi değiştirilerek mekân olarak devam edebilmesi üzerine saha incelemesinde mekân-malzeme bakımından incelenip literatüre kazandırılmasıdır. Hamamlar, medeniyetlere göre şekil ve fonksiyon değiştirse de sosyo-kültürel yaşantının önemli bir parçası olarak düşünülmüş, tasarlanmış ve inşa edilmişlerdir. İlk örneklerinde sağlık yapıları fonksiyonunda ve küçük ölçekte karşımıza çıkan hamamlar, ilerleyen teknoloji ve değişen çevresel şartlar neticesinde ölçek olarak büyümüş, ilave fonksiyonlar kazanmış ve kompleks yapılara dönüştüğü görülmektedir. Hamamlar, ortaya çıkış fikirleri bakımından benzerdirler. Ancak işlevleri ve fonksiyonları değişikliklere uğramış, gelişmişlerdir. Bu sayede, bir sonraki kültür üzerine yeni bir şeyler ekleyebilmiş ve günümüzdeki halini alabilmesini sağlamıştır. Sosyal yaşam çerçevesinde şekillendiği açıkça görülen hamamlar, dönemin ihtiyaçları ve yaşam tarzı konusunda net bilgiler de vermektedir. Bu bilgiler ışığında hem kültürel birikimler oluşmakta hem de daha geniş çapta araştırmalar yapılabilmektedir. Bu bağlamda, yapılan araştırmalar neticesinde Konya İli şehir merkezinde bulunan ve işlev değiştiren Meram Hasbey Hamamı hem malzeme hem de mekân bazında incelenip alan analizi yöntemiyle araştırılmıştır. Yapılan alan analizinde Meram Hasbey Hamamı’nda birçok bölümün kullanım dışı olduğu tespit edilmiştir. Yapının sadece iki bölümünün kullanıcılara hizmet vermesi, hem hamam mimarisinin algılanmamasına hem de yapının bütünüyle korunamamasına neden olduğu anlaşılmıştır.
