تحلیل مؤلفه‌های «تصویر ذهنی ارزیابانه» شهروندان از دروازه قرآن شیراز و بافت پیرامون آن

Abstract

تصویر ذهنی ارزیابانه حاصل توسعه مفهوم تصویر ذهنی لینچ است که مؤلفه «معنا» را به نحوی به دو مؤلفه «هویت» و «ساختار» اضافه نموده و بدین ترتیب جنبه‌های احساسی را نیز در نظر می‌گیرد. پژوهش حاضر به بررسی مؤلفه‌های تصویر ذهنی ارزیابانه شهروندان از محدوده دروازه قرآن شیراز شامل منطقه‌ای وسیع از ویژگی‌های تاریخی، طبیعی، خاطره‌ای و اجتماعی را می‌پردازد. راهبرد این پژوهش ترکیبی شامل کیفی و مورد پژوهی است. ارزیابی شهروندان بر روی عکس‌هوایی رنگی منطقه به دست آنان در قالب نواحی «دوست‌داشتنی» و «غیر دوست‌داشتنی» ترسیم شده است. همچنین مصاحبه نیمه‌سازمان یافته و عمیقی نیز با هر یک انجام شده است. در مجموع 53 نفر از شهروندان به عنوان «مشارکت‌کنندگان بالقوه» و با در نظر داشتن میزان آشنایی با محدوده انتخاب شدند. نتایج به شیوه تحلیل محتوا و در رویکردی استنتاجی و انتقادی ارزیابی و تحلیل شدند. نقشه‌های ترکیبی حاصل از پاسخ‌های ترسیمی و تحلیل محتوای مصاحبه‌ها نشان دادند که «آرامگاه حافظیه» و «باغ جهان نما» و «دروازۀ قرآن و محدوده پیرامون آن» به ترتیب دوست‌داشتنی‌ترین مکان‌ها بوده‌اند. مؤلفه‌های ابراز شده در مصاحبه‌‌ها نیز به ترتیب به «واکنش‌های احساسی و عاطفی»، «عناصر طبیعی»، «عناصر تاریخی»، «خاطره‌انگیزی»، «مدیریت شهری مناسب» و «عوامل اجتماعی» قابل طبقه‌بندی هستند. نواحی غیر‌دوست‌داشتنی در نقشه نهایی به «لبه‌های کالبدی خیابان‌های شهری پیرامون» و «بافت مسکونی هفت‌تنان» محدود شده‌است. تحلیل محتوای مصاحبه‌ها نشان می‌دهند که «ضعف مدیریت شهری»، «معضلات اجتماعی»، «ذهنیت و خاطرات نامناسب» و «واکنش‌های احساسی منفی» از دلایل اشاره به محدوده‌های غیردوست‌داشتنی هستند. عناصر تاریخی و عناصر طبیعی تأثیری در ترجیح و انتخاب محدوده‌های غیر‌دوست‌داشتنی نداشتند. بر این اساس در انتها پیشنهادات و راهکارهایی در دو بٌعد 1) طراحی و 2) کالبدی و عملکردی ارائه شده است.

Keywords

• نقشه‌های ارزیابانه
• دروازه قرآن
• خاطره‌انگیزی
• عناصر تاریخی
• عناصر طبیعی