بررسی شاخص‌های تحمل به خشکی در هیبریدهای جدید ذرت دانه ای ( Zea maize L.)

Abstract

کمبود آب از مهمترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا از جمله ایران است. بمنظور مطالعه اثر تنش خشکی برخصوصیات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد 34 رقم ذرت هیبرید، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط تنش خشکی (80 درصد تخلیه مجاز رطوبتی از خاک) و آبیاری در شرایط بدون تنش (50 درصد تخلیه مجاز رطوبتی از خاک) در مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان رضوی اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که تحت هر دو شرایط آبیاری در شرایط بدون تنش و تنش خشکی بین هیبریدها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف بسیارمعنی داری در سطح احتمال1% وجود دارد. در شرایط آبیاری بدون تنش هیبرید تجاری سینگل کراس500 و در شرایط تنش خشکی هیبرید شماره 11 از بیشترین مقدار عملکرد دانه (به ترتیب 79/13 و 69/5 تن در هکتار) برخوردار بودند. بر اساس عملکرد دانه هیبرید‌های مورد بررسی در شرایط بدون تنش رطوبتی و تنش رطوبتی، شاخص‌های تحمل به خشکی، شاخص حساسیت، شاخص تحمل، میانگین محصول دهی، میانگین هندسی محصول دهی، میانگین هارمونیک و همچنین شاخص جدید میانگین طلایی عملکرد دانه برآورد شد. نتایج آزمایش نشان داد که از بین شاخص‌های تحمل به خشکی بهترین شاخص برای ذرت شاخص‌های MP و GMP و STI و MHAR می باشد. و از بین هیبریدهای مورد مطالعه، ترکیب‌های امید بخش شماره 11 و 12 و هیبرید تجاری سینگل کراس 250 بیشترین تحمل به خشکی را در شرایط آب و هوایی مشهد از خود نشان دادند. توزیع هیبریدها در فضای بای پلات گابریل وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها نسبت به تنش خشکی را نشان داد. تجزیه کلاستر براساس شاخص‌های تحمل به خشکی، هیبریدها را در سه کلاستر جداگانه قرار داد طوری که هیبریدهای متحمل به خشکی در کلاس مشترکی قرار گرفتند.