ادبیات عرفانی (Jul 2022)
تحلیلی بر ساحتهای وجودی شمس تبریزی از خلال بررسی مقالات شمس
Abstract
ساحتهای وجودی انسان نمایان‌گر اندیشه و رفتاری از اوست که ریشه در علوم گوناگون دارند. کنش‌ها و رفتارهایی که از این ساحت‌ها در انسان نمود مییابد، براساس نوع تقسیم‌بندی مشمول ویژگی‌هایی مخصوص بهخود است؛ بنابراین روشی مناسب برای شناخت ابعاد مختلف انسان بهشمار می‌آید. زندگی شمس تبریزی همواره در هاله‌ای از ابهام بوده و از اینرو پیوسته مخاطب را برای آگاهی از ابعاد مختلف رفتاری خود تشویق و ترغیب کرده است. نوشتار پیشرو که بهروش تحلیل و تبیین محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای تنظیم شده، میکوشد با الگوبرداری از طبقه‌بندی شفیعی کدکنی در تبیین ساحات وجودی انسان به سه دستۀ روشن، خاکستری و تیره شخصیت شمستبریزی را با توجه به مقالات او تحلیل و هریک از ساحتهای وجودی شخصیت او را با رویکردی روانشناسانه تبیین نماید. نتایج این جستار نشان میدهد که شمس دارای ویژگی‌های بسیار پسندیده، دیدگاه‌هایی انتقادی و نیز خصوصیات ناپسند است، امّا بهسبب برخورداری از جمال زیبای درونی در اذهان مخاطبان خود خوش می‌نشیند و هر خواننده با تفکر در مقالات شمس در‌می‌یابد که او در اغلبِ سخنان خود در پی یافتن مظاهر خوبی‌هاست. عشق به پروردگار و یاریجستن از او، مهر و مهرورزی از جمله خصیصه‌هایی است که در ساحت روشن او همواره موجب جاودانگی و درخشش است. در ساحت خاکستریِ شمس، با عارفی روبه‌رو هستیم که بسیاری از عرفای نامدار ادبیات فارسی را با برچسب عدم متابعت از پیامبر مورد نقد و نکوهش قرار میدهد. ساحت سیاه وجودیِ شمس شامل تندخویی‌ها، پرخاشگری‌ها، توهین‌ها و تحقیرهایی است که بر زبان می‌راند.
Keywords
