Turkish Journal of Shiite Studies (Dec 2019)
İbnü'r-Râvendî'nin Şiî Düşüncedeki Yeri
Abstract
Çalkantılı olayların görüldüğü ve fikri açıdan gelişmelerin kaydedildiği hicri 3. asırda Bağdat'ta yaşayan İbnü'r-Râvendî'nin Bağdat'ta bulunduğu dönemde, Abbasi Devleti'nde Me'mûn, Mu'tasım, Vâsık ve Mütevekkil olmak üzere dört halife değişmiştir. Orta Çağ biyografi kitapları İbnü'r-Râvendî'nin Bağdat'ta yaşadığı ve hayatının en önemli dönemini Bağdat'ta geçirdiği konusunda hemfikir olsalar da onun hayatına ve gerçek fikirlerine dair çok az bilgi bulunmaktadır. Mütevekkilin halife olması ile büyük bir tehlikeyle karşı karşıya kalan Mu’tezile, böyle bir dönemde İbnü'r-Râvendî'nin kendilerinden ayrılarak mezhebe eleştirilerde bulunmasını oldukça sert bir tepkiyle karşılamıştır. Karşılaştığı tepkiler ve hakkındaki olumsuz yargılar nedeniyle eserleri yasaklanan ve yakılan İbnü'r-Râvendi'nin Mu'tezile'den ayrıldıktan sonraki hayatı ve faaliyetlerinin net bir resmini veren herhangi bir kaynak günümüze ulaşmamıştır. İslam dünyasında ilhadî olarak kabul edilen fikirlere ilgisinin olduğu ve eserlerinde bu fikirlere yer verdiği bilinse de İbnü'r-Râvendî'nin bunları kabul edip etmediği hakkında mutlak bir tespitte bulunmamız mümkün değildir. Yapılan çalışmalarda Şiî ve Mu'tezilî fikirler arasında gidip gelen bir hayatı olduğu veya böyle lanse edildiği görülse de İbnü'r-Râvendî'nin düşüncelerini ana hatlarıyla Şiî gelenek şekillendirmiştir.
