معماری و شهرسازی ایران (Dec 2023)
رویارویی با نامعلومی‌ها و عدم قطعیت‌های برنامه‌ریزی حریم پایتخت به شیوه آینده‌پژوهی مشارکتی
Abstract
پابرجایی پایین و از بین رفتن مناسبت برنامه‌های توسعة فضایی در برخورد با شرایط آشوبناک و پیش‌بینی‌ناپذیر ناشی از وجود عدم قطعیت‌ها و نامعلومی‌هایی که در رویکردهای اثبات‌گرا شناسایی نمی‌شوند، بازاندیشی مفاهیم معرفت‌شناسانه و شیوه‌های جایگزین فازی را ضروری ساخته است. در مصوبات قانونی موجود، حریم 1200 کیلومترمربعی کلانشهر تهران، با همة پیچیدگی‌ها و شباهت‌هایی که به یک منطقة شهری چندگرهی دارد، با سایر شهرهایی که مناسبات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن بسیار ساده‌تر است یکسان انگاشته شده است. برای رویارویی با این چالش مفهوم گستره‌تر حریم شش‌هزار کیلومتری پایتخت در گفتمان نظام برنامه‌ریزی این منطقة کلانشهری مطرح شده است که تاکنون به دلایل متعدد محقق نشده است؛ اما تهیة طرح آن در دستورکار مدیریت شهری قرار گرفته است. بر این اساس، در مقالة پیش رو کوشیده شده است به شیوه‌ی نوین کارگاه آینده‌پژوهی و با نیت تصویرسازی آینده‌های محتمل پیشِ‌روی امر هدایت و کنترل مداخلات این محدوده، با نظرداشت انواع عدم‌قطعیت‌ها و نامعلومی‌های ناشی از شرایط ژئوپلتیک جهانی، تحریم‌ها، پیشرفت‌های فناورانه، تضادها و تعارضات قانونی و تفرق نهادی، روایت‌های چندگانه‌ای به شیوة سناریونگاری و تحلیل ساختاری ارائه شود. در تشخیص پیش‌ران‌های اثرگذار بر آیندة حریم پایتخت از ذهن‌کاوی عمیق 13 کنش‌گر نهادی و متخصص اصلی شهر تهران بهره‌گیری شده است. نتیجه ترسیم طیفی از سناریوها و روایت‌نگاری 3 سناریوی خوش‌بینانة حریم آرمانی و پیشرو، سناریوی بدبینانة حریم بحرانی و فروپاشیده و سناریوی میانة حریم امیدوار، رقابت‌پذیر و فعال است. توجه به این سناریوها در فضای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی حریم پایتخت منجر به تاب‌آوری و پابرجایی بیشتر راهبردها و سیاست‌های آتی توسعة فضایی آن خواهد گشت.
Keywords
