Kwartalnik Filmowy (Dec 2015)
„Hubal” Bohdana Poręby i „Pasja” Stanisława Różewicza – spór o romantyzm w kinie polskim lat 70.
Abstract
Hubal (1973) Bohdana Poręby i Pasja (1977) Stanisława Różewicza to dwa filmy, które w odmienny sposób nawiązują do wolnościowych aspektów polskiej tradycji romantycznej, a ich znaczenia są ściśle związane z kontekstem politycznym lat 70. W obu dziełach pojawia się szereg typowo polskich toposów romantycznych oraz klisz związanych z romantyzmem, takich jak motyw czynu niepodległościowego, motyw ofiary złożonej w sytuacji skazanej na klęskę czy wreszcie kluczowa dla obu filmów figura romantycznego bohatera – niezłomnego buntownika. Istnieje jednak istotna różnica między podejściem obu twórców do tych motywów. Hubal jest bowiem filmem, w którym elementy „legendy romantycznej” zostały wykorzystane jako czynnik perswazyjny mający na celu zawłaszczenie tradycyjnych wyobrażeń historycznych przez oficjalny dyskurs państwowy tworzony przez władze PRL. Natomiast Pasja to dzieło, w którym pojawia się autentyczna refleksja historyczna oraz ważne pytania dotyczące sensu rewolucyjnego i niepodległościowego działania, jak również niebezpieczeństw z nim związanych. Kwestie te zostały postawione przez reżysera w oparciu o filmową opowieść o wydarzeniach tzw. Rewolucji Krakowskiej 1846 r. i losach jej przywódcy Edwarda Dembowskiego. Oba filmy można interpretować w kontekście sytuacji narastającego kryzysu politycznego i napięcia społecznego w Polsce lat 70. Autor artykułu omawia ten kontekst, odnosi się do romantycznej filozofii Edwarda Dembowskiego oraz kreśli recepcję krytyczną filmów Poręby i Różewicza.
Keywords
