Dwie nowoczesności Nowej Huty

Abstract

Teza, której bronimy w artykule, jest dwojaka. Po pierwsze, twierdzimy, że Nowa Huta przeszła przez dwie nowoczesności — socjalistyczną i postsocjalistyczną. Krakowska dzielnica jest punktem węzłowym, w którym te dwie nowoczesności — a być może i więcej — splatają i ścierają się ze sobą. Po drugie, argumentujemy, że Nowa Huta stanowi materialny znak ciągłości i zerwań polskiej historii. Stoi ona w centrum polskich sporów tożsamościowych, w których strony zawsze muszą się jakoś ustosunkować do socjalistycznej przeszłości. Dla jednych — symbol zbrodniczego systemu narzuconego przez radzieckiego okupanta, inżynierii, której poddano polskie społeczeństwo i synonim szpetoty. Choć również miejsce walki o krzyż i oporu, który klasa robotnicza stawiła rzekomo reprezentującej ją partii. Dla drugich — element dziedzictwa kulturowego, które trzeba chronić; realizacja progresywnych ideałów sprawiedliwości społecznej, a współcześnie najbardziej zielona dzielnica Krakowa. Teoretycznymi podstawami naszej argumentacji są teoria wielu nowoczesności Shmuela Eisenstadta oraz teoria dwóch nowoczesności Susanne Brandtstädter. Rozpoczynamy od omówienia nowoczesności okresu socjalistycznego w Nowej Hucie opierając się na treściach ówczesnej sztuki propagandowej oraz krytycznej, tworzących narrację o dzielnicy. Następnie przechodzimy do okresu postsocjalistycznego, analizując zmiany, którym w wyniku transformacji ustrojowej podlegała Nowa Huta i dyskurs o niej. Na zakończenie porównujemy nowoczesność postsocjalistyczną do socjalistycznej.

Keywords

• nowa huta
• socjalizm
• postsocjalizm
• nowoczesność
• zmiana społeczna
• planowanie przestrzenne