مطالعات اسلام و روانشناسی (Mar 2014)
تعیین اهداف تغییر رفتار و روان انسان در سخنان امام علی(ع): پژوهشی با روش تحلیل محتوا
Abstract
هدف پژوهش حاضر بررسی اهداف تغییر در نظریات روانشناسی و مقایسه این اهداف با دیدگاه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه و تفاوت‌ها و تشابه‌های آنهاست. به این منظور روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی و کمّی به کار گرفته شد که محصول آن، طبقات شانزده‌گانه از اهداف تغییر مورد نظر امام؛ شامل: ذکر و یادآوری، حل تعارض، تعاون و همدلی اجتماعی، غایت‌نگری، خودکنترلی، آمادگی برای تغییر، تعادل، عقل، صبر، فضایل اخلاقی، اصالت، مسئولیت‌پذیری، واقع‌بینی، یکپارچگی شخصیت، انتخاب آزادانه و خشیت است که در ترکیب با طبقات شش‌گانۀ روان‌درمانی؛ شامل: کاهش تنش، سازگاری با محیط، خودشکوفایی، علاقۀ اجتماعی، تنظیم روابط بین اعضا و منطقی بودن، نظام طبقه‌بندی تحلیل محتوای 22گانه‌ای را به عنوان ابزار پژوهش شکل داد. اطلاعات کمّی‌سازی‌شده توسط دو ارزیاب با استفاده از نرم افزار SPSS و محاسبۀ درصد فراوانی‌ها و ضریب همبستگی بین طبقات محاسبه گردید. نتایج نشان داد که اهداف تغییر مورد نظر امام ضمن دربرگیری اهداف روانشناسی تجربی، اهداف جدیدی چون ذکر و انتخاب آزادانه را معرفی می‌کند؛ به همراه تفاوت در اولویت‌بندی‌ها و تعریف مفاهیم که این امر برگرفته از تفاوت دیدگاه امام با روانشناسی تجربی در تجمیع بُعد مادی و غیر مادی وجود انسان می‌باشد.
